Απάρνηση
|
Πλοκή και ήρωες
Τέσσερις Έλληνες και τέσσερις Νορβηγοί διασταυρώνονται με απρόσμενα εχθρικές διαθέσεις στο νησί της Δήλου. Ένας από τους πρώτους ακολουθεί μια Aμερικανίδα φωτογράφο μόδας (και παγετώνων) στη Νέα Υόρκη όπου, εκ παραλλήλου με τον θυελλώδη έρωτα, βιώνει μια ανυπόφορη μοναξιά. Φωτογραφίες της φωτογράφου «διαβάζουν» σε περιοδικό με το ίδιο τρομερό ενδιαφέρον ένας μανάβης λαϊκής αγοράς αλλά κι ένας συνταξιούχος δάσκαλος, χειμερινός κολυμβητής. Όλοι οι παραπάνω, συν κάποιοι Αιγύπτιοι ναυπηγοί, ένας διανοούμενος αρχιτέκτονας, μια Τούρκισσα πολιτική πρόσφυγας, ένας μετανάστης από το Σουδάν, μια προσφάτως δραπέτης σεξεργάτρια, μοιράζονται τη ζωή τους σ' ένα ιδιόρρυθμο κοινόβιο.
Γύρω τους ο κόσμος καίγεται, γκρεμίζεται, διαψεύδεται, ανδραποδίζεται. Ωστόσο η καθημερινότητα συνεχίζει ανελέητη την κανονικότητά της με μικρο-βάσανα, μικρο-έρωτες, μικρο-διεκδικήσεις. Η Απάρνηση συγκροτεί την αρχαιολογία του φευγαλέου παρόντος. Με την έννοια ότι oι εδώ κατακερματισμένες ιστορίες όλων των παραπάνω ηρώων προσομοιάζουν σπαράγματα ζωφόρων και αγγείων ή μισοσβησμένα αρχεία αγνώστων λαών – ίχνη μιας Ατλαντίδας που τη νιώθουμε πολύ οικεία, αν και το μόνο που γνωρίζουμε γι' αυτήν είναι η μυθολογία που την περιβάλλει. |
Ερωτήματα που θέτει η Απάρνηση
Το βιβλίο, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, εξιστορεί τον βίο καμιά εικοσαριά ηρώων του σήμερα, της εποχής μας, των χρόνων της κρίσης. Ο αναγνώστης της Απάρνησης παρακολουθεί τη ζωή αυτών των χαρακτήρων μέσα από αποσπασματικά στιγμιότυπα του βίου τα οποία συνδέονται με μικρά ή μεγάλα συμβάντα που δεν αφορούν μόνον αυτούς αλλά όλο το παγκόσμιο χωριό που είναι η διαδικτυακή ανθρωπότητα σήμερα.
Στην Απάρνηση (κομβική έννοια που, παρεμπιπτόντως, απαντάται υπό πολλές αποχρώσεις σε πάνω από εκατό περιπτώσεις στο βιβλίο) ουσιαστικά επιχειρείται μια ανάγνωση της μεταιχμιακής εποχής μας μέσα από μια μάλλον λοξή ματιά: τα αποσπασματικά στιγμιότυπα αισθημάτων, καημών, ιστοριών, διεκδικήσεων και απογοητεύσεων των ηρώων αντιμετωπίζονται από τον συγγραφέα περίπου ως αρχαιολογικά ευρήματα. Ωσάν δηλαδή το παρόν μας να είναι προ πολλού ανιστόρητο παρελθόν έτσι ώστε να απαιτείται η συνδρομή της αρχαιολογικής σκαπάνης για να το κατανοήσουμε.
Η Ιστορία του μέλλοντος (υποτίθεται ότι) θα καταγράψει το παρόν μας. Θα το καταγράψει; Πώς θα το καταγράψει; Θα μιλήσει για τον νεαρό Ρώσο που λιποτακτεί ώστε να αποφύγει να γίνει σφάγιο του πολέμου αφήνοντας πίσω μια αγαπημένη που δεν ξέρει αν θα ξαναδεί; Θα μιλήσει για τη μητέρα που έχασε την κόρη της επειδή ένας φονταμενταλιστής άρχισε να πυροβολεί τυφλά σε μια αγορά της δυτικής Ευρώπης; Θα μιλήσει για το νεαρό αγόρι στη Γάζα που διαθέτει το χάρισμα της μουσικής (παίζει βιολί από πέντε ετών) αλλά που στα οκτώ του χρόνια μια οβίδα του έκοψε τα δυο του χέρια; Θα χωθεί βαθιά στα σπίτια που κάποτε ζούσαν 57 άνθρωποι, θα καταφέρει να καταγράψει μακριά από τα καρβουνιασμένα σώματα των θυμάτων και τις καρβουνιασμένες ψυχές των δικών τους το τραύμα, το ανεπούλωτο τραύμα που στο εξής καθορίζει τη ζωή όλων μας; Κι ακόμα, κάτι που ορισμένοι ίσως θεωρήσουν δευτερεύον, η Ιστορία θα καταγράψει ως ιστορικό συμβάν τον θάνατο του τελευταίου λευκού ρινόκερου στην Κένυα;
Σε παρόμοια ερωτήματα επιχειρεί να απαντήσει η Απάρνηση –κάποτε ειρωνικά, κάποτε συμπονετικά (με τρυφερότητα και χιούμορ)– ερωτήματα, δηλαδή, που αφορούν οπωσδήποτε το κοινό αίσθημα, τις κοινές ανάγκες του ανιστόρητου σήμερα.
Σε μια εποχή που η Ιστορία μας ξεφεύγει, καθώς τρέχει πιο γρήγορα από εμάς, το βιβλίο προσπαθεί, με τον αποσπασματικό τρόπο του «καρέ φιξ», να σταματήσει για λίγο τη βεβιασμένη, την ειδησεογραφική ροή των πραγμάτων, επιτρέποντας στον αναγνώστη να αναστοχαστεί το παλιό και το νέο, τη βία και τον πόλεμο, το μακριά και το κοντά, την εξουσία και αυτό που μπορεί να την υποσκάψει, την αλαζονεία και την ταπεινότητα – ιδού λοιπόν και μερικά επιμέρους θέματα στην Απάρνηση που ο συγγραφέας προσδοκά ότι θα προσελκύσουν το ενδιαφέρον του επαρκούς αναγνώστη.
Στην Απάρνηση (κομβική έννοια που, παρεμπιπτόντως, απαντάται υπό πολλές αποχρώσεις σε πάνω από εκατό περιπτώσεις στο βιβλίο) ουσιαστικά επιχειρείται μια ανάγνωση της μεταιχμιακής εποχής μας μέσα από μια μάλλον λοξή ματιά: τα αποσπασματικά στιγμιότυπα αισθημάτων, καημών, ιστοριών, διεκδικήσεων και απογοητεύσεων των ηρώων αντιμετωπίζονται από τον συγγραφέα περίπου ως αρχαιολογικά ευρήματα. Ωσάν δηλαδή το παρόν μας να είναι προ πολλού ανιστόρητο παρελθόν έτσι ώστε να απαιτείται η συνδρομή της αρχαιολογικής σκαπάνης για να το κατανοήσουμε.
Η Ιστορία του μέλλοντος (υποτίθεται ότι) θα καταγράψει το παρόν μας. Θα το καταγράψει; Πώς θα το καταγράψει; Θα μιλήσει για τον νεαρό Ρώσο που λιποτακτεί ώστε να αποφύγει να γίνει σφάγιο του πολέμου αφήνοντας πίσω μια αγαπημένη που δεν ξέρει αν θα ξαναδεί; Θα μιλήσει για τη μητέρα που έχασε την κόρη της επειδή ένας φονταμενταλιστής άρχισε να πυροβολεί τυφλά σε μια αγορά της δυτικής Ευρώπης; Θα μιλήσει για το νεαρό αγόρι στη Γάζα που διαθέτει το χάρισμα της μουσικής (παίζει βιολί από πέντε ετών) αλλά που στα οκτώ του χρόνια μια οβίδα του έκοψε τα δυο του χέρια; Θα χωθεί βαθιά στα σπίτια που κάποτε ζούσαν 57 άνθρωποι, θα καταφέρει να καταγράψει μακριά από τα καρβουνιασμένα σώματα των θυμάτων και τις καρβουνιασμένες ψυχές των δικών τους το τραύμα, το ανεπούλωτο τραύμα που στο εξής καθορίζει τη ζωή όλων μας; Κι ακόμα, κάτι που ορισμένοι ίσως θεωρήσουν δευτερεύον, η Ιστορία θα καταγράψει ως ιστορικό συμβάν τον θάνατο του τελευταίου λευκού ρινόκερου στην Κένυα;
Σε παρόμοια ερωτήματα επιχειρεί να απαντήσει η Απάρνηση –κάποτε ειρωνικά, κάποτε συμπονετικά (με τρυφερότητα και χιούμορ)– ερωτήματα, δηλαδή, που αφορούν οπωσδήποτε το κοινό αίσθημα, τις κοινές ανάγκες του ανιστόρητου σήμερα.
Σε μια εποχή που η Ιστορία μας ξεφεύγει, καθώς τρέχει πιο γρήγορα από εμάς, το βιβλίο προσπαθεί, με τον αποσπασματικό τρόπο του «καρέ φιξ», να σταματήσει για λίγο τη βεβιασμένη, την ειδησεογραφική ροή των πραγμάτων, επιτρέποντας στον αναγνώστη να αναστοχαστεί το παλιό και το νέο, τη βία και τον πόλεμο, το μακριά και το κοντά, την εξουσία και αυτό που μπορεί να την υποσκάψει, την αλαζονεία και την ταπεινότητα – ιδού λοιπόν και μερικά επιμέρους θέματα στην Απάρνηση που ο συγγραφέας προσδοκά ότι θα προσελκύσουν το ενδιαφέρον του επαρκούς αναγνώστη.
|
Στο εδώ τρίλεπτο podcast ακούτε τον ίδιο τον συγγραφέα να εξηγεί το μυθιστόρημά του.
|
Οι βασικοί άξονες του προηγούμενου τόμου
Ω! Τι υπέροχη εκδρομή!
Σημείωμα για τον επίμονο αναγνώστη της Τριλογίας των Κολυμπητών
Ω! Τι υπέροχη εκδρομή!
Σημείωμα για τον επίμονο αναγνώστη της Τριλογίας των Κολυμπητών
Α. Το παρελθόν (δηλ. στο Φλλσστ, φλλσστ, φλλλσσστ): μια γυναικοκτονία προσφιλούς προσώπου από χρυσαυγίτες (η μεξικάνα Ινέθ), μια απώλεια (ο λοστρόμος Νώντας) λόγω αγάπης.
Αυτό αποτελεί μάθημα για 4 κολυμπητές που ακόμα κι αν είχαν καλές προθέσεις στη ζωή τους δεν χρειάστηκε να θυσιάσουν κάτι, δεν χρειάστηκε να αγαπήσουν. Μάθημα που, πλέον, τους καθιστά πιο δεκτικούς σε οτιδήποτε απρόοπτο, ξένο, καινούργιο.
Β. Απτές συνέπειες στη ζωή τους από εκεί κι έπειτα (δηλ. μετά το παρελθόν στο Φλλσστ):
1. Για τον ένα κολυμπητή, τον μανιάτη Θωμά Μπαγασάκο: Η βαθμιαία διάλυση του μανιάτικου Οίκου του, για διαφορετικούς λόγους, από τα παιδιά και τις γυναίκες τους. Η συνοχή του Οίκου ήταν ψεύτικη: βασιζόταν αποκλειστικά στην πυγμή του.
2. Για τον Θωμά Ακαμάτη: πείθει τη γυναίκα του ότι αν και ΚΚΕ μπορούν θαυμάσια να θεωρούν συντρόφους ανθρώπους τόσο διαφορετικούς ιδεολογικά όπως τον Μπαγασάκο (που έκανε ακόμα και στην ΕΠΕΝ) ή τον Πουλόπουλο που ομνύει στον Ανδρέα Παπανδρέου.
3. Για τον Θωμά Πουλόπουλο: κατανοεί ότι η σχέση ανάμεσα στον Αρτέμη και τη Μιράντα είναι αναπόφευκτη. Αποδέχεται και τους δύο ως παιδιά του.
4. Για τον δάσκαλο που γενικώς κρατά μια υπεροπτική στάση (αυτή τη διανοούμενου) απέναντι στους πάντες: σιγά σιγά αναγνωρίζει απ' τη μια τα λάθη της δικής του αριστερής νεότητας, απ' την άλλη τα δίκια της σύγχρονής του νεότητας, όπως του Αριστοτέλη και της Μιράντα, σε ένα πνεύμα αλλολοδιδακτικής συνεύρεσης μαζί τους.
Γ. Γεγονότα που επηρεάζουν από κοινού τη ζωή όλων:
1. Η καύση / αποτέφρωση του λοστρόμου από τους φίλους του στο ξερονήσι το λεγόμενο της Ινέθ.
2. Η εμφάνιση των δύο χρυσαυγιτών με τους οποίους οι κολυμπητές είχαν θεωρήσει ότι η ιστορία είχε τελειώσει αφότου τον Οκτώβρη του 16 τους πέταξαν στη θάλασσα. Η τεταμένη σχέση ανάμεσα στους χρυσαυγίτες μετά από την απρόσμενη συνάντησή τους. Δεν εμπιστεύονται αλλήλους.
3. Η κρυφή / στενή σχέση Παύλου Μπαγασάκου με χρυσαυγίτη Φλοίδα αλλά και άλλους της οργάνωσης.
4. Η κρυφή συνέργεια Παύλου Μπαγασάκου με τη γυναίκα του και τον πεθερό του για αλλαγή της φυσιογνωμίας των μαγαζιών Θωμά Μπαγασάκου.
5. Ο θάνατος από Αλτσχάιμερ του υπερήλικα Μπαγασάκου καθώς και του ασθματικού Ακαμάτη.
6. Η διαθήκη Θωμά Μπαγασάκου που κληρονομεί το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του και της επιχείρησής του στον μικρότερο γιο του Κωστή.
7. Η μετατροπή των μαγαζιών Μπαγασάκου (με πρωτοβουλία του νεότερου γιου του Κωστή) σε συνεργατική επιχείρηση όπου συμμετέχουν με ίσο ρόλο οι πάντες.
8. Η βαθμιαία εξέλιξη της συντροφιάς των νέων (Αριστοτέλης, Αρτέμης, Μιράντα, οι δύο Αιγύπτιοι ναυτεργάτες) με τους δύο εναπομείναντες ηλικιωμένους σε μορφή χαλαρού, «αλληλοδιδακτικού» κοινόβιου στο σπίτι Πουλόπουλου στην Καστέλλα με αναγνώσεις, συζητήσεις, μουσικές κλπ.
9. Η εισαγωγή του Φούσκα με μέσο στη σχολή της Αστυνομίας. Ο τύπος ταυτόχρονα μετατρέπεται σε delivery boy για κύκλωμα πορνείας με το οποίο επίσης συνεργάζονται Παύλος και Ανδριανή.
10. Η εκ παραλλήλου ανάπτυξη του κοινόβιου σε αλληλέγγυα οργάνωση. Η χαρακτηριστική στάση των πάντων απέναντι στην προσπάθεια να καταπατηθεί το λιμανάκι της Βάρκιζας στο πλαίσιο του προγράμματος «Αthens Riviera».
11. Το κοινωνικό / πολιτισμικό πλαίσιο, η βασική συνθήκη που καθορίζει τη ζωή όλων: το σάβανο-τραχανάς που σκεπάζει όλη την επικράτεια, ο βραχνάς, η σκοτεινιά, η κατάθλιψη, η διάλυση της κοινωνίας υπό το βάρος αυτού του ανεξήγητου φαινομένου.
Στο κεφ. «Intermezzo: Τον καιρό που ένα σάβανο ωσάν πηγμένος τραχανάς έσκεπε τη χώρα 2012-2020» έχουμε σε μορφή χρονικού τη ζωή όλων των ηρώων του βιβλίου ως απλή παρένθεση εμπρός σε μια σωρεία πραγματικών γεγονότων που σκοτεινιάζουν όλη την υφήλιο, όχι μόνο την Ελλάδα. Δεν ζεις έξω από τον καιρό σου, δεν μπορείς να ζεις σε γυάλινο πύργο. Γι' αυτό και το σάβανο-τραχανάς, η δοσμένη κοινωνική συνθήκη του φιλελευθερισμού, καθορίζει τις αντιδράσεις πολλών ανθρώπων που στην κυριολεξία εξαγριώνονται, γίνονται έξω φρενών απέναντι σε όλη αυτή την καταπίεση. Την εξαγρίωση παρακολουθούμε ως μεμονωμένα φαινόμενα (ενώ, φυσικά, δεν είναι) στις μικροδιηγήσεις με τα ζώα.
12. Το επεισόδιο με Λούπε και Φούσκα στα Βοτσαλάκια. Η φυγάδευση της σεξεργάτριας από τα παιδιά του κοινόβιου που εξοργίζει Παύλο Μπαγασάκο και κύκλωμα πορνείας.
13. Η άμεση εμπλοκή του κυκλώματος πορνείας / αστυνομίας. Η αδυναμία να εγκλωβίσουν τους δράστες λόγω της αποφασιστικής στάσης των μελών κοινοβίου. Η εμμονή του Φούσκα να επέμβει με αποτέλεσμα να πυροβολήσει άστοχα Λούπε και Θωμά Πουλόπουλο.
14. Η μέρα δίκης της Χρυσής Αυγής (Οκτώβρης 2020). Η συγκέντρωση πρώτα στα Δικαστήρια της Αλεξάνδρας και ύστερα στο κρυσφήγετο του κοινόβιου στη Βάρη. Ο ενθουσιώδης, επαναστατικός λόγος του Αριστοτέλη και του δάσκαλου για το μέλλον των όποιων κοινωνικών αγώνων.
και
αντί για τέλος, μια αρχή: τέσσερα χρόνια πιο πίσω, το πολιτικό μνημόσυνο για λοστρόμο και Ινέθ. Εδώ μπαίνουν οι θεμελιώδεις βάσεις για τη δημιουργία του κοινόβιου, για τις όποιες σχέσεις ανάμεσα στα 15 βασικά πρόσωπα του μυθιστορήματος. Αλλά και αχνοφαίνεται η (μικρή πλην υπαρκτή) ελπίδα για μια διαφορετική ζωή.
Αυτό αποτελεί μάθημα για 4 κολυμπητές που ακόμα κι αν είχαν καλές προθέσεις στη ζωή τους δεν χρειάστηκε να θυσιάσουν κάτι, δεν χρειάστηκε να αγαπήσουν. Μάθημα που, πλέον, τους καθιστά πιο δεκτικούς σε οτιδήποτε απρόοπτο, ξένο, καινούργιο.
Β. Απτές συνέπειες στη ζωή τους από εκεί κι έπειτα (δηλ. μετά το παρελθόν στο Φλλσστ):
1. Για τον ένα κολυμπητή, τον μανιάτη Θωμά Μπαγασάκο: Η βαθμιαία διάλυση του μανιάτικου Οίκου του, για διαφορετικούς λόγους, από τα παιδιά και τις γυναίκες τους. Η συνοχή του Οίκου ήταν ψεύτικη: βασιζόταν αποκλειστικά στην πυγμή του.
2. Για τον Θωμά Ακαμάτη: πείθει τη γυναίκα του ότι αν και ΚΚΕ μπορούν θαυμάσια να θεωρούν συντρόφους ανθρώπους τόσο διαφορετικούς ιδεολογικά όπως τον Μπαγασάκο (που έκανε ακόμα και στην ΕΠΕΝ) ή τον Πουλόπουλο που ομνύει στον Ανδρέα Παπανδρέου.
3. Για τον Θωμά Πουλόπουλο: κατανοεί ότι η σχέση ανάμεσα στον Αρτέμη και τη Μιράντα είναι αναπόφευκτη. Αποδέχεται και τους δύο ως παιδιά του.
4. Για τον δάσκαλο που γενικώς κρατά μια υπεροπτική στάση (αυτή τη διανοούμενου) απέναντι στους πάντες: σιγά σιγά αναγνωρίζει απ' τη μια τα λάθη της δικής του αριστερής νεότητας, απ' την άλλη τα δίκια της σύγχρονής του νεότητας, όπως του Αριστοτέλη και της Μιράντα, σε ένα πνεύμα αλλολοδιδακτικής συνεύρεσης μαζί τους.
Γ. Γεγονότα που επηρεάζουν από κοινού τη ζωή όλων:
1. Η καύση / αποτέφρωση του λοστρόμου από τους φίλους του στο ξερονήσι το λεγόμενο της Ινέθ.
2. Η εμφάνιση των δύο χρυσαυγιτών με τους οποίους οι κολυμπητές είχαν θεωρήσει ότι η ιστορία είχε τελειώσει αφότου τον Οκτώβρη του 16 τους πέταξαν στη θάλασσα. Η τεταμένη σχέση ανάμεσα στους χρυσαυγίτες μετά από την απρόσμενη συνάντησή τους. Δεν εμπιστεύονται αλλήλους.
3. Η κρυφή / στενή σχέση Παύλου Μπαγασάκου με χρυσαυγίτη Φλοίδα αλλά και άλλους της οργάνωσης.
4. Η κρυφή συνέργεια Παύλου Μπαγασάκου με τη γυναίκα του και τον πεθερό του για αλλαγή της φυσιογνωμίας των μαγαζιών Θωμά Μπαγασάκου.
5. Ο θάνατος από Αλτσχάιμερ του υπερήλικα Μπαγασάκου καθώς και του ασθματικού Ακαμάτη.
6. Η διαθήκη Θωμά Μπαγασάκου που κληρονομεί το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του και της επιχείρησής του στον μικρότερο γιο του Κωστή.
7. Η μετατροπή των μαγαζιών Μπαγασάκου (με πρωτοβουλία του νεότερου γιου του Κωστή) σε συνεργατική επιχείρηση όπου συμμετέχουν με ίσο ρόλο οι πάντες.
8. Η βαθμιαία εξέλιξη της συντροφιάς των νέων (Αριστοτέλης, Αρτέμης, Μιράντα, οι δύο Αιγύπτιοι ναυτεργάτες) με τους δύο εναπομείναντες ηλικιωμένους σε μορφή χαλαρού, «αλληλοδιδακτικού» κοινόβιου στο σπίτι Πουλόπουλου στην Καστέλλα με αναγνώσεις, συζητήσεις, μουσικές κλπ.
9. Η εισαγωγή του Φούσκα με μέσο στη σχολή της Αστυνομίας. Ο τύπος ταυτόχρονα μετατρέπεται σε delivery boy για κύκλωμα πορνείας με το οποίο επίσης συνεργάζονται Παύλος και Ανδριανή.
10. Η εκ παραλλήλου ανάπτυξη του κοινόβιου σε αλληλέγγυα οργάνωση. Η χαρακτηριστική στάση των πάντων απέναντι στην προσπάθεια να καταπατηθεί το λιμανάκι της Βάρκιζας στο πλαίσιο του προγράμματος «Αthens Riviera».
11. Το κοινωνικό / πολιτισμικό πλαίσιο, η βασική συνθήκη που καθορίζει τη ζωή όλων: το σάβανο-τραχανάς που σκεπάζει όλη την επικράτεια, ο βραχνάς, η σκοτεινιά, η κατάθλιψη, η διάλυση της κοινωνίας υπό το βάρος αυτού του ανεξήγητου φαινομένου.
Στο κεφ. «Intermezzo: Τον καιρό που ένα σάβανο ωσάν πηγμένος τραχανάς έσκεπε τη χώρα 2012-2020» έχουμε σε μορφή χρονικού τη ζωή όλων των ηρώων του βιβλίου ως απλή παρένθεση εμπρός σε μια σωρεία πραγματικών γεγονότων που σκοτεινιάζουν όλη την υφήλιο, όχι μόνο την Ελλάδα. Δεν ζεις έξω από τον καιρό σου, δεν μπορείς να ζεις σε γυάλινο πύργο. Γι' αυτό και το σάβανο-τραχανάς, η δοσμένη κοινωνική συνθήκη του φιλελευθερισμού, καθορίζει τις αντιδράσεις πολλών ανθρώπων που στην κυριολεξία εξαγριώνονται, γίνονται έξω φρενών απέναντι σε όλη αυτή την καταπίεση. Την εξαγρίωση παρακολουθούμε ως μεμονωμένα φαινόμενα (ενώ, φυσικά, δεν είναι) στις μικροδιηγήσεις με τα ζώα.
12. Το επεισόδιο με Λούπε και Φούσκα στα Βοτσαλάκια. Η φυγάδευση της σεξεργάτριας από τα παιδιά του κοινόβιου που εξοργίζει Παύλο Μπαγασάκο και κύκλωμα πορνείας.
13. Η άμεση εμπλοκή του κυκλώματος πορνείας / αστυνομίας. Η αδυναμία να εγκλωβίσουν τους δράστες λόγω της αποφασιστικής στάσης των μελών κοινοβίου. Η εμμονή του Φούσκα να επέμβει με αποτέλεσμα να πυροβολήσει άστοχα Λούπε και Θωμά Πουλόπουλο.
14. Η μέρα δίκης της Χρυσής Αυγής (Οκτώβρης 2020). Η συγκέντρωση πρώτα στα Δικαστήρια της Αλεξάνδρας και ύστερα στο κρυσφήγετο του κοινόβιου στη Βάρη. Ο ενθουσιώδης, επαναστατικός λόγος του Αριστοτέλη και του δάσκαλου για το μέλλον των όποιων κοινωνικών αγώνων.
και
αντί για τέλος, μια αρχή: τέσσερα χρόνια πιο πίσω, το πολιτικό μνημόσυνο για λοστρόμο και Ινέθ. Εδώ μπαίνουν οι θεμελιώδεις βάσεις για τη δημιουργία του κοινόβιου, για τις όποιες σχέσεις ανάμεσα στα 15 βασικά πρόσωπα του μυθιστορήματος. Αλλά και αχνοφαίνεται η (μικρή πλην υπαρκτή) ελπίδα για μια διαφορετική ζωή.