…Γι’ αυτό, πραγματικός πρωταγωνιστής του σημαντικού αυτού ιστορικού μυθιστορήματος των 400 μεγάλων σελίδων κειμένου και των 100 σελίδων Επιμέτρου και Σημειώσεων, όπου το ιστορικό γεγονός με το μυθικό ψεύδος διασταυρώνουν τα ξίφη τους, είναι ο ίδιος ο αναγνώστης, η ιδανική εκδοχή του οποίου μπορεί να μη χρειάζεται να πάσχει «από ιδανική αϋπνία», όπως ο τζοϊσικός αδελφός του, καλείται όμως ν’ αξιοποιήσει τη «δημιουργική σχόλη» που ευαγγελιζόταν ο Λαφάργκ και να χάσει τον προσανατολισμό του στους λαβυρίνθους της, να στροβιλιστεί στη σπείρα της Ιστορίας, μέχρι που, συνδυαστικός και επινοητικός, «θα δαμάσει τους ανεμόμυλους και θα τους βάλει να γυρίσουν ξανά» θα έλεγε ο Εκο. «Πιστεύουμε πως γνωρίζουμε τον κόσμο. Τώρα πρέπει να τον φανταστούμε» γράφει ο Φουέντες.
Εν ολίγοις, ένα πραγματικό ιστορικό μυθιστόρημα, που επιστρέφει σε όλα τα παραπάνω κατηγορήματα τις αυθεντικές τους σημασίες.
Αριστοτέλης Σαΐνης, Εφημ. των Συντακτών, 19.02.2017
Εν ολίγοις, ένα πραγματικό ιστορικό μυθιστόρημα, που επιστρέφει σε όλα τα παραπάνω κατηγορήματα τις αυθεντικές τους σημασίες.
Αριστοτέλης Σαΐνης, Εφημ. των Συντακτών, 19.02.2017
Παρουσίαση του μυθιστορήματος στις Ράχες Ικαρίας (Άγιος Δημήτριος, 05.02.2017).
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ
(Τα πλήρη κείμενα των κριτικών διαβάζετε με κλικ επάνω στις αντίστοιχες εικόνες)
(Τα πλήρη κείμενα των κριτικών διαβάζετε με κλικ επάνω στις αντίστοιχες εικόνες)
Γιάννης Ανδρουλιδάκης, περ. {marginalia}, τχ. 07 - 200 χρόνια Μαρξ, 28.12.18
[…] Το βιβλίο του Άρη Μαραγκόπουλου δεν αποτελεί έναν ύμνο στον Μαρξ. Η παρουσία του, λογοτεχνικά και πολιτικά, είναι περισσότερο αυτή ενός αυστηρού πατέρα ο οποίος «καταδίκασε» τα παιδιά του να προσπαθούν αιώνια να φέρουν σε πέρας μια αποστολή που συνέλαβε η μεγαλοφυΐα του και τους ανέθεσε. Η μεγαλοφυΐα αυτή είναι παρούσα σε όλες τις σελίδες του βιβλίου, η τρυφερότητα του οποίου όμως αφοσιώνεται στα δύο παιδιά που η έντονη και συναρπαστική ζωή τους, αφιερωμένη αδιαχώριστα στον έρωτά τους και στον αγώνα, δε γνωρίζει τη λιακάδα γιατί συμβαίνει πάντα κάτω από τη βαριά σκιά του Κάρολου.
Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, εφημ. Το Βήμα, 09.07.2017
[…] Ο Μαραγκόπουλος ξετυλίγει τον περιπετειώδη βίο του Πολ και της Λόρα μέσα από μια πολύτροπη μυθιστορηματική σύνθεση: χρησιμοποιώντας πολλαπλές φωνές, εισάγοντας στη δράση πλήθος προσώπων (κύρια και δευτερεύοντα), μεταφέροντας στο κείμενο αυτούσιες φράσεις από γαλλικές, αγγλικές και γερμανικές πηγές αλλά και παρεμβάλλοντας στην αφήγηση στίχους τραγουδιών ή ποιημάτων και αποσπάσματα από μπροσούρες, άρθρα και επιστολές.
[…] Το ιστορικό μυθιστόρημα δεν παίζει με τα πραγματολογικά του στοιχεία λιγότερο από τη μυθιστορία την οποία τόσο ενθέρμως υπερασπίζεται στο επίμετρό του ο Μαραγκόπουλος (πρόκειται απλώς για την κοραϊκή μετάφραση του γαλλικού roman).
Εκείνο που έχει όντως σημασία να δούμε είναι το αν και πώς αφομοιώνει ο μυθιστορηματικός λόγος το βάρος των ιστορικών του γεγονότων, καταφέρνοντας εκ παραλλήλου να μην καταπλακωθεί από την ιδεολογική πλησμονή των ηρώων του.
Και εδώ ο συγγραφέας θα βγει κυριολεκτικά αλώβητος: ο Πολ και η Λόρα δεν είναι ομοιώματα αλλά εραστές των ιδεών τους που αυτοκτονούν προτού να τις δουν να καταρρέουν και να χάνονται στα πέντε σημεία του ορίζοντα. Οσο για τα θυελλώδη ιστορικά γεγονότα που τους περιβάλλουν, φθάνουν στη συνείδηση και στον ψυχισμό τους διαμέσου ενός απολύτως εξατομικευμένου φίλτρου.
Τα πολιτικά τρεχάματα του Πολ σε όλη την Ευρώπη δεν θα μειώσουν ούτε κατά έναν τόνο τον θρήνο του για την απώλεια των τριών παιδιών του και η παρατεταμένη δυστυχία της Λόρα με τους προαναγγελθέντες θανάτους τους δεν θα την κάνει να αποστρέψει το πρόσωπο από τον πολιτικό αγώνα μολονότι θα παραμείνει μέχρι το τέλος αμετάκλητα παγιδευμένη στην υπαρξιακή της μέγγενη. Ο Μαραγκόπουλος παλεύει νικηφόρα με ορισμένα από τα πιο σκληρά υλικά του ιστορικού μυθιστορήματος, γράφοντας σίγουρα το καλύτερο βιβλίο του.
[…] Το ιστορικό μυθιστόρημα δεν παίζει με τα πραγματολογικά του στοιχεία λιγότερο από τη μυθιστορία την οποία τόσο ενθέρμως υπερασπίζεται στο επίμετρό του ο Μαραγκόπουλος (πρόκειται απλώς για την κοραϊκή μετάφραση του γαλλικού roman).
Εκείνο που έχει όντως σημασία να δούμε είναι το αν και πώς αφομοιώνει ο μυθιστορηματικός λόγος το βάρος των ιστορικών του γεγονότων, καταφέρνοντας εκ παραλλήλου να μην καταπλακωθεί από την ιδεολογική πλησμονή των ηρώων του.
Και εδώ ο συγγραφέας θα βγει κυριολεκτικά αλώβητος: ο Πολ και η Λόρα δεν είναι ομοιώματα αλλά εραστές των ιδεών τους που αυτοκτονούν προτού να τις δουν να καταρρέουν και να χάνονται στα πέντε σημεία του ορίζοντα. Οσο για τα θυελλώδη ιστορικά γεγονότα που τους περιβάλλουν, φθάνουν στη συνείδηση και στον ψυχισμό τους διαμέσου ενός απολύτως εξατομικευμένου φίλτρου.
Τα πολιτικά τρεχάματα του Πολ σε όλη την Ευρώπη δεν θα μειώσουν ούτε κατά έναν τόνο τον θρήνο του για την απώλεια των τριών παιδιών του και η παρατεταμένη δυστυχία της Λόρα με τους προαναγγελθέντες θανάτους τους δεν θα την κάνει να αποστρέψει το πρόσωπο από τον πολιτικό αγώνα μολονότι θα παραμείνει μέχρι το τέλος αμετάκλητα παγιδευμένη στην υπαρξιακή της μέγγενη. Ο Μαραγκόπουλος παλεύει νικηφόρα με ορισμένα από τα πιο σκληρά υλικά του ιστορικού μυθιστορήματος, γράφοντας σίγουρα το καλύτερο βιβλίο του.
Μαρία Μοίρα, εφημ. Αυγή, 19.03.2017
Το αφηγηματικό τόλμημα του Άρη Μαραγκόπουλου βουτάει αποφασιστικά σε ένα ιλιγγιώδες πραγματολογικό υλικό το οποίο περιλαμβάνει σημαντικά ιστορικά πρόσωπα και συνταρακτικά κοινωνικοπολιτικά περιεχόμενα, πολυειδείς πρωτογενείς πηγές, αποδελτιωμένες πληροφορίες και πολλαπλώς διασταυρωμένα τεκμήρια εποχής. Ο συγγραφέας, χάριν της πλοκής, συμπληρώνει με ευαισθησία, σεβασμό και δημιουργικό οίστρο τον κενό χώρο ανάμεσα στις εξέχουσες ιστορικές στιγμές που σημάδεψαν την πορεία της ανθρωπότητας, δίνοντας στα ιστορικά πρόσωπα της κεντρικής ιδεολογικοπολιτικής σκηνής ανθρώπινη υπόσταση και στην καθημερινότητά τους μια παράλληλη διάσταση αληθοφάνειας. Αίρει την ανοικείωση που δημιουργεί η χρονική απόσταση και η αναπόφευκτη μυθοποίηση, σχηματίζοντας ένα πυκνό πλέγμα από επινοημένες ενθέσεις και εμβόλιμες διασυνδέσεις. […]
Το φιλόδοξο λογοτεχνικό εγχείρημα παρά τον όγκο του λειτουργεί και γοητεύει τον αναγνώστη. Ο συγγραφέας, εναλλάσσοντας συνεχώς πρωτογενές υλικό και μυθοπλαστικό, συναρθρώνει μικρά διαφορετικά κείμενα (επιστολές, ανακοινώσεις, μπροσούρες, αφίσες ημερολογιακές εγγραφές, τριτοπρόσωπα αφηγηματικά μέρη) σε μια σύνθετη κατασκευή που κινείται από το ενικό στο πληθυντικό και από το ατομικό στο συλλογικό. Με ενεργή πολιτική συνείδηση αναστοχάζεται κριτικά την «ιστορική πραγματικότητα» αναπτύσσοντας έναν διαρκή διάλογο στα πεδία του λόγου, του χρόνου και της γλώσσας. Με μια πολύπλοκη σελιδοποίηση, (αλλαγή τύπου γραμμάτων, μεγέθους και εύστοχες παραθέσεις οπτικού υλικού: γκραβούρες, καρτ ποστάλ, εξώφυλλα περιοδικών, πρωτοσέλιδα εφημερίδων), σηματοδοτεί τα ιστορικά στοιχεία, υπογραμμίζει τις σημαίνουσες λέξεις και φράσεις, αντιδιαστέλλει τις επιστολές από τις ημερολογιακές εγγραφές και τις αφηγήσεις των διαφόρων προσώπων. Το αλλόγλωσσο κείμενο, το οποίο επίμονα παρεισφρέει στην αφήγηση, επισημαίνει διαρκώς το χωροχρονικό πλαίσιο, συμβάλλοντας καθοριστικά στην αναπαράσταση της εποχής. Βοηθά τον συγγραφέα να ζωγραφίσει το πανόραμα του τέλους του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ου «εκ του φυσικού». Σημειώνω μερικές λέξεις τις οποίες εντοπίζει ο αναγνώστης να διακρίνονται μέσα στο κείμενο: τρέλα του έρωτα, κομμούνα, κορμί, διεθνισμός, πρόοδος, μέλλον, ιδιοκτησία, μαρτύριο, ουτοπία. Λέξεις που ψυχογραφούν τα πρόσωπα και κατευθύνουν την πλοήγησή του σε όσα εξιστορούνται.
[…]
Το κοινό τέλος του Πολ και της Λόρας δεν είναι παρά ο επίλογος μιας ουσιαστικής σχέσης και μιας ασυμβίβαστης επαναστατημένης ζωής αφιερωμένης στην πρόοδο, την αφύπνιση, το δίκαιο και την ελευθερία των λαών. Η ενσυνείδητη, μακάρια, ταυτόχρονη αναχώρησή τους ένα σαββατόβραδο του Νοέμβρη του 1911, δεν είναι παρά η πίστη στο όραμα της κοινωνικής ουτοπίας που υπηρέτησαν δια βίου, χωρίς αμφιταλαντεύσεις και δισταγμούς. Η τελική πράξη της αδιαπραγμάτευτης συντροφικότητας και του απόλυτου έρωτα, που δεν διανοείται το χωρισμό. Το σπαραχτικό υστερόγραφο για το δικαίωμα στη χαρά της ζωής...
Το αφηγηματικό τόλμημα του Άρη Μαραγκόπουλου βουτάει αποφασιστικά σε ένα ιλιγγιώδες πραγματολογικό υλικό το οποίο περιλαμβάνει σημαντικά ιστορικά πρόσωπα και συνταρακτικά κοινωνικοπολιτικά περιεχόμενα, πολυειδείς πρωτογενείς πηγές, αποδελτιωμένες πληροφορίες και πολλαπλώς διασταυρωμένα τεκμήρια εποχής. Ο συγγραφέας, χάριν της πλοκής, συμπληρώνει με ευαισθησία, σεβασμό και δημιουργικό οίστρο τον κενό χώρο ανάμεσα στις εξέχουσες ιστορικές στιγμές που σημάδεψαν την πορεία της ανθρωπότητας, δίνοντας στα ιστορικά πρόσωπα της κεντρικής ιδεολογικοπολιτικής σκηνής ανθρώπινη υπόσταση και στην καθημερινότητά τους μια παράλληλη διάσταση αληθοφάνειας. Αίρει την ανοικείωση που δημιουργεί η χρονική απόσταση και η αναπόφευκτη μυθοποίηση, σχηματίζοντας ένα πυκνό πλέγμα από επινοημένες ενθέσεις και εμβόλιμες διασυνδέσεις. […]
Το φιλόδοξο λογοτεχνικό εγχείρημα παρά τον όγκο του λειτουργεί και γοητεύει τον αναγνώστη. Ο συγγραφέας, εναλλάσσοντας συνεχώς πρωτογενές υλικό και μυθοπλαστικό, συναρθρώνει μικρά διαφορετικά κείμενα (επιστολές, ανακοινώσεις, μπροσούρες, αφίσες ημερολογιακές εγγραφές, τριτοπρόσωπα αφηγηματικά μέρη) σε μια σύνθετη κατασκευή που κινείται από το ενικό στο πληθυντικό και από το ατομικό στο συλλογικό. Με ενεργή πολιτική συνείδηση αναστοχάζεται κριτικά την «ιστορική πραγματικότητα» αναπτύσσοντας έναν διαρκή διάλογο στα πεδία του λόγου, του χρόνου και της γλώσσας. Με μια πολύπλοκη σελιδοποίηση, (αλλαγή τύπου γραμμάτων, μεγέθους και εύστοχες παραθέσεις οπτικού υλικού: γκραβούρες, καρτ ποστάλ, εξώφυλλα περιοδικών, πρωτοσέλιδα εφημερίδων), σηματοδοτεί τα ιστορικά στοιχεία, υπογραμμίζει τις σημαίνουσες λέξεις και φράσεις, αντιδιαστέλλει τις επιστολές από τις ημερολογιακές εγγραφές και τις αφηγήσεις των διαφόρων προσώπων. Το αλλόγλωσσο κείμενο, το οποίο επίμονα παρεισφρέει στην αφήγηση, επισημαίνει διαρκώς το χωροχρονικό πλαίσιο, συμβάλλοντας καθοριστικά στην αναπαράσταση της εποχής. Βοηθά τον συγγραφέα να ζωγραφίσει το πανόραμα του τέλους του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ου «εκ του φυσικού». Σημειώνω μερικές λέξεις τις οποίες εντοπίζει ο αναγνώστης να διακρίνονται μέσα στο κείμενο: τρέλα του έρωτα, κομμούνα, κορμί, διεθνισμός, πρόοδος, μέλλον, ιδιοκτησία, μαρτύριο, ουτοπία. Λέξεις που ψυχογραφούν τα πρόσωπα και κατευθύνουν την πλοήγησή του σε όσα εξιστορούνται.
[…]
Το κοινό τέλος του Πολ και της Λόρας δεν είναι παρά ο επίλογος μιας ουσιαστικής σχέσης και μιας ασυμβίβαστης επαναστατημένης ζωής αφιερωμένης στην πρόοδο, την αφύπνιση, το δίκαιο και την ελευθερία των λαών. Η ενσυνείδητη, μακάρια, ταυτόχρονη αναχώρησή τους ένα σαββατόβραδο του Νοέμβρη του 1911, δεν είναι παρά η πίστη στο όραμα της κοινωνικής ουτοπίας που υπηρέτησαν δια βίου, χωρίς αμφιταλαντεύσεις και δισταγμούς. Η τελική πράξη της αδιαπραγμάτευτης συντροφικότητας και του απόλυτου έρωτα, που δεν διανοείται το χωρισμό. Το σπαραχτικό υστερόγραφο για το δικαίωμα στη χαρά της ζωής...
Αριστοτέλης Σαΐνης, "Εφημ. των Συντακτών", 10.02.2017.
Αριστοτέλης Σαΐνης, Εφημ. των Συντακτών, 10.02.2017
…Και η εποχή των στρατευμένων διανοούμενων, των δοκιμασμένων επαναστατών και των κοινωνικών ουτοπιών ζωγραφίζεται μπροστά στα μάτια μας. Ο Μαραγκόπουλος τολμά. Πολιτικοί, στοχαστές, συγγραφείς, ζωγράφοι της εποχής είναι ολοζώντανοι εκεί. Σκέφτονται, μιλούν, γράφουν και συμμετέχουν ολόψυχα στα γεγονότα. Ο Μάρξ με τον Ένγκελς, ο Προυντόν και ο Μπακούνιν, ο Μανέ και ο Κουρμπέ, ο Ιγκό και ο Φλομπέρ, δίπλα σε δεκάδες επώνυμους και ανώνυμους ήρωες αλλά και… κομμουνάρους Κρητικούς. Να το γεγονός που σημαδεύει ανεξίτηλα τις συνειδήσεις της εποχής. Γι’ αυτό και της αφιερώνεται ένας από τους ομορφότερους γαργαντουικούς καταλόγους που γνωρίζω (ασφαλώς θα τον ζήλευε και ο Έκο): απανωτές συσσωρεύσεις ονομάτων, επαγγελμάτων, κινήσεων, συνθημάτων και τραγουδιών αναπαριστούν μυθιστορηματικά την επαναστατική διέγερση την πρώτη μέρα της Κομμούνας.
Με αφετηρία πραγματικά τεκμήρια και εμβληματικά κείμενα ο Μαραγκόπουλος τρυπώνει στις ρωγμές, χρωματίζει τις γκρίζες ζώνες, παραθέτει, παραφράζει, μιμείται, μεταμορφώνει, παραμορφώνει, συμπληρώνει, τέλος, ότι δεν είπε, ξέχασε, ή, δεν τόλμησε να φανταστεί η Ιστορία. Ομνύοντας στην «τέχνη του ψεύδεσθαι» του Ουάιλντ ή στο «ψεύδεσθαι ειλικρινώς» του Αραγκόν, χρησιμοποιεί τον λόγο της μυθοπλασίας για να ζωντανέψει ιστορικές φιγούρες εκμεταλλευόμενος τη μεταφρασιμότητα της ανθρώπινης εμπειρίας σε γλώσσα και την αφηγηματικότητα της ανθρώπινης ζωής. Ιστορία και λογοτεχνία, ζωή και αφήγηση, διαρκώς σε διαλεκτική σχέση. Αν, όπως λέει, το μότο, από τον προσφιλή στον συγγραφέα «Οδυσσέα» του Τζόις, η ιστορία είναι μια πιθανότητα και ποτέ ένα δεδομένο, τότε, «Ύφανε, υφάντρα του ανέμου»!
Να η δύναμη του είδους στην οποία πιστεύει ακράδαντα και ο Μαραγκόπουλος. Η λεκτική φαντασία δεν αντικατοπτρίζει μόνο την πραγματικότητα, αλλά και μια νέα πραγματικότητα, η οποία δεν υπήρχε πριν αλλά μας είναι απαραίτητη για να συλλάβουμε την ίδια την πραγματικότητα. «Ο μυθιστοριογράφος με μεγαλύτερη ακρίβεια από τον ιστορικό μας λέει πάντα ότι το παρελθόν δεν ολοκληρώθηκε, ότι το παρελθόν πρέπει να εφευρίσκεται όποτε το παρόν πεθαίνει ανάμεσα στα χέρια μας», σημειώνει ο Φουέντες.Αυτονόητο σήμερα για τη λογοτεχνική μας εμπειρία. Η μυθοπλαστική φαντασία και ο ρεαλισμός δεν αντιπαρατίθενται. Και ο Μαραγκόπουλος είναι ρεαλιστής, ακόμα και αν η δική του εκδοχή υπερβαίνει την ιστορική ηθογραφία που μας κατακλύζει. Ντοκουμενταρισμένη αφήγηση, συνεχείς αλλαγές φωνής και προοπτικής, ταχύτατο αφηγηματικό μοντάζ, διόγκωση της περιγραφής, έμφαση στην μικρολεπτομέρεια (θα χρειαστούν τρεις πυκνογραμμένες σελίδες να περιγράψουν την αναστάτωση σε ένα βαγόνι μέχρι να καταλάβει ο αναγνώστης ότι μπήκε ο Ρεμπό που διαβάζει Μπλανκί και απαγγέλλει Ιγκό!), επιστημονικές μικροπραγματείες (όπως αίφνης για τα μπιμπερό!), λεπτομερείς περιγραφές, στα όρια της έκφρασης, αρχιτεκτονικών συμπλεγμάτων και έργων τέχνης, αλλά κυρίως μνημονικές καταδύσεις και ευαίσθητες ψυχογραφίες. Αν σηκώσεις το πέπλο της συνείδησης και εισχωρήσεις στο εσωτερικό του χαρακτήρα, και δη ενός ιστορικού προσώπου, έχεις περάσει στην άλλη πλευρά. Ποιος ιστορικός ή βιογράφος θα τολμούσε να φανταστεί τι σκέφτεται ένας Ιβάν Ίλιτς και ακόμα περισσότερο, εδώ, ένας Πολ Λαφάργκ πριν πεθάνει;
…Και η εποχή των στρατευμένων διανοούμενων, των δοκιμασμένων επαναστατών και των κοινωνικών ουτοπιών ζωγραφίζεται μπροστά στα μάτια μας. Ο Μαραγκόπουλος τολμά. Πολιτικοί, στοχαστές, συγγραφείς, ζωγράφοι της εποχής είναι ολοζώντανοι εκεί. Σκέφτονται, μιλούν, γράφουν και συμμετέχουν ολόψυχα στα γεγονότα. Ο Μάρξ με τον Ένγκελς, ο Προυντόν και ο Μπακούνιν, ο Μανέ και ο Κουρμπέ, ο Ιγκό και ο Φλομπέρ, δίπλα σε δεκάδες επώνυμους και ανώνυμους ήρωες αλλά και… κομμουνάρους Κρητικούς. Να το γεγονός που σημαδεύει ανεξίτηλα τις συνειδήσεις της εποχής. Γι’ αυτό και της αφιερώνεται ένας από τους ομορφότερους γαργαντουικούς καταλόγους που γνωρίζω (ασφαλώς θα τον ζήλευε και ο Έκο): απανωτές συσσωρεύσεις ονομάτων, επαγγελμάτων, κινήσεων, συνθημάτων και τραγουδιών αναπαριστούν μυθιστορηματικά την επαναστατική διέγερση την πρώτη μέρα της Κομμούνας.
Με αφετηρία πραγματικά τεκμήρια και εμβληματικά κείμενα ο Μαραγκόπουλος τρυπώνει στις ρωγμές, χρωματίζει τις γκρίζες ζώνες, παραθέτει, παραφράζει, μιμείται, μεταμορφώνει, παραμορφώνει, συμπληρώνει, τέλος, ότι δεν είπε, ξέχασε, ή, δεν τόλμησε να φανταστεί η Ιστορία. Ομνύοντας στην «τέχνη του ψεύδεσθαι» του Ουάιλντ ή στο «ψεύδεσθαι ειλικρινώς» του Αραγκόν, χρησιμοποιεί τον λόγο της μυθοπλασίας για να ζωντανέψει ιστορικές φιγούρες εκμεταλλευόμενος τη μεταφρασιμότητα της ανθρώπινης εμπειρίας σε γλώσσα και την αφηγηματικότητα της ανθρώπινης ζωής. Ιστορία και λογοτεχνία, ζωή και αφήγηση, διαρκώς σε διαλεκτική σχέση. Αν, όπως λέει, το μότο, από τον προσφιλή στον συγγραφέα «Οδυσσέα» του Τζόις, η ιστορία είναι μια πιθανότητα και ποτέ ένα δεδομένο, τότε, «Ύφανε, υφάντρα του ανέμου»!
Να η δύναμη του είδους στην οποία πιστεύει ακράδαντα και ο Μαραγκόπουλος. Η λεκτική φαντασία δεν αντικατοπτρίζει μόνο την πραγματικότητα, αλλά και μια νέα πραγματικότητα, η οποία δεν υπήρχε πριν αλλά μας είναι απαραίτητη για να συλλάβουμε την ίδια την πραγματικότητα. «Ο μυθιστοριογράφος με μεγαλύτερη ακρίβεια από τον ιστορικό μας λέει πάντα ότι το παρελθόν δεν ολοκληρώθηκε, ότι το παρελθόν πρέπει να εφευρίσκεται όποτε το παρόν πεθαίνει ανάμεσα στα χέρια μας», σημειώνει ο Φουέντες.Αυτονόητο σήμερα για τη λογοτεχνική μας εμπειρία. Η μυθοπλαστική φαντασία και ο ρεαλισμός δεν αντιπαρατίθενται. Και ο Μαραγκόπουλος είναι ρεαλιστής, ακόμα και αν η δική του εκδοχή υπερβαίνει την ιστορική ηθογραφία που μας κατακλύζει. Ντοκουμενταρισμένη αφήγηση, συνεχείς αλλαγές φωνής και προοπτικής, ταχύτατο αφηγηματικό μοντάζ, διόγκωση της περιγραφής, έμφαση στην μικρολεπτομέρεια (θα χρειαστούν τρεις πυκνογραμμένες σελίδες να περιγράψουν την αναστάτωση σε ένα βαγόνι μέχρι να καταλάβει ο αναγνώστης ότι μπήκε ο Ρεμπό που διαβάζει Μπλανκί και απαγγέλλει Ιγκό!), επιστημονικές μικροπραγματείες (όπως αίφνης για τα μπιμπερό!), λεπτομερείς περιγραφές, στα όρια της έκφρασης, αρχιτεκτονικών συμπλεγμάτων και έργων τέχνης, αλλά κυρίως μνημονικές καταδύσεις και ευαίσθητες ψυχογραφίες. Αν σηκώσεις το πέπλο της συνείδησης και εισχωρήσεις στο εσωτερικό του χαρακτήρα, και δη ενός ιστορικού προσώπου, έχεις περάσει στην άλλη πλευρά. Ποιος ιστορικός ή βιογράφος θα τολμούσε να φανταστεί τι σκέφτεται ένας Ιβάν Ίλιτς και ακόμα περισσότερο, εδώ, ένας Πολ Λαφάργκ πριν πεθάνει;
Έφη Γιαννοπούλου, εφημ. "Εποχή", στις 24.01.2017.
Έφη Γιαννοπούλου, εφημ. Εποχή, στις 24.01.2017
…Είναι δύσκολο να συνοψίσει κανείς το Πολ και Λόρα, να εξαντλήσει όλες τις πλευρές του μυθιστορήματος σε ένα σύντομο σημείωμα. Έτσι, κλείνοντας αυτό το κείμενο θα σταθώ σε κάποιες από τις όψεις του, που θεωρώ ιδιαίτερα σημαντικές.
Πολιτική και καλλιτεχνικές επαναστάσεις
Ίσως το πρώτο μέλημα της πρόσφατης (αλλά, με άλλους τρόπους, και της παλαιότερης) λογοτεχνικής παραγωγής του Άρη Μαραγκόπουλου είναι να συνδέσει στο έργο του την πολιτική επανάσταση με τις λογοτεχνικές και καλλιτεχνικές επαναστάσεις. Να αναδείξει τις εποχές εκείνες που οι ιδέες προχωρούν με άλματα σε όλους τους τομείς. Η εποχή των Λαφάργκ του δίνει μια ιδανική ευκαιρία. Πλάι στην πολιτική ορμή των Κομμουνάρων επιτελούνται εμβληματικές ρήξεις στο πεδίο της λογοτεχνίας και της τέχνης. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως το Πρόγευμα στη χλόη του Μανέ αποτελεί εμβληματικό στοιχείο του μυθιστορήματος και εξώφυλλό του. Το ευφυές εύρημα του Μαραγκόπουλου να συνδέσει το ζωγραφικό έργο που προκάλεσε σκάνδαλο στην εποχή του με τη ζωή και το έργο του Πολ Λαφάργκ πλουτίζει το μυθιστόρημα με μια σπάνια διαύγεια, γίνεται πηγή αναστοχασμού. Δεν έχει σημασία που ο Φλωμπέρ και ο Ζολά είναι επιφυλακτικοί ή και εχθρικοί απέναντι στην Κομμούνα και τον εξεγερμένο λαό, επιτελούν κι εκείνοι τη δική τους επανάσταση. Το πολιτικό και το καλλιτεχνικό πεδίο εξελίσσονται πάντοτε σε ομολογία μεταξύ τους, θα έλεγε ο Πιερ Μπουρντιέ και δεν είναι τυχαίο πως και οι δικοί του Κανόνες της τέχνης εστιάζουν ακριβώς στην ίδια περίοδο και σε πολλά από τα πρόσωπα που κάνουν το πέρασμά τους από το μυθιστόρημα.
Δύο ακόμη ενδιαφέροντα σημεία
Το δεύτερο ενδιαφέρον στοιχείο είναι ο ρόλος που επιφυλάσσει στις γυναίκες ηρωίδες του ο Μαραγκόπουλος, όπου παρατηρεί κανείς μια εξέλιξη από παλαιότερα βιβλία του ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα. Στα τελευταία μυθιστορήματά του (Η μανία με την άνοιξη, Χαστουκόδεντρο) κι ακόμη περισσότερο σ’ αυτό που εξετάζουμε, οι γυναίκες αποκτούν έναν ιδιαίτερο ρόλο, είναι οι σοφές, οι δασκάλες της ζωής για τους άνδρες ήρωές του, είναι επίσης εκείνες που τους φέρνουν σε επαφή με την τέχνη (η Μπέττυ Μπάρτλετ θα μάθει τον Εραστή της λαίδης Τσάττερλυ στον Αμπατιέλο, και η Βικτορίν, το μοντέλο του Προγεύματος, θα ανοίξει έναν καινούργιο κόσμο μπροστά στα μαργωμένα από τον πόθο μάτια του Λαφάργκ). Όσο για τη Λόρα, δεν είναι μόνο η σοφία και το ένστικτό της που απαθανατίζονται σ’ αυτό το μυθιστόρημα, ούτε η «εκ γενετής» μαρξιστική παιδεία της και ο επαναστατικός της ζήλος, είναι κι ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζει ο συγγραφέας όλα εκείνα που αφορούν τον παραδοσιακό γυναικείο ρόλο της, τη σχέση με τον άντρα της, τον τρόπο που αντιμετωπίζει τη μητρότητα, χωρίς εξιδανικεύσεις, με καίρια ειλικρίνεια.
Το τρίτο σημείο που βρίσκω πάντα ενδιαφέρον στα τελευταία μυθιστορήματα του Μαραγκόπουλου και που νομίζω, ωστόσο, πως του αξίζει ξεχωριστή μελέτη είναι αυτό του ρεαλισμού, αυτό το εκ του φυσικού που βάζει στον τίτλο του βιβλίου του, ενός ρεαλισμού που υπερβαίνει κατά πολύ τόσο την ηθογραφία, όσο και την πιστή απεικόνιση της πραγματικότητας , ή την ιστορική λογοτεχνία (στο συνήθη ορισμό της), ενός ρεαλισμού που αναδημιουργεί την πραγματικότητα μέσα από την επαφή ακριβώς με τη μυθοπλαστική φαντασία. Με τέτοιο τρόπο που, απομακρυνόμενη από την πραγματικότητά τους, αυτή η μυθοπλαστική βιογραφία των Λαφάργκ να γίνεται βιογραφία πολλών ανθρώπων και μιας ολόκληρης εποχής.
…Είναι δύσκολο να συνοψίσει κανείς το Πολ και Λόρα, να εξαντλήσει όλες τις πλευρές του μυθιστορήματος σε ένα σύντομο σημείωμα. Έτσι, κλείνοντας αυτό το κείμενο θα σταθώ σε κάποιες από τις όψεις του, που θεωρώ ιδιαίτερα σημαντικές.
Πολιτική και καλλιτεχνικές επαναστάσεις
Ίσως το πρώτο μέλημα της πρόσφατης (αλλά, με άλλους τρόπους, και της παλαιότερης) λογοτεχνικής παραγωγής του Άρη Μαραγκόπουλου είναι να συνδέσει στο έργο του την πολιτική επανάσταση με τις λογοτεχνικές και καλλιτεχνικές επαναστάσεις. Να αναδείξει τις εποχές εκείνες που οι ιδέες προχωρούν με άλματα σε όλους τους τομείς. Η εποχή των Λαφάργκ του δίνει μια ιδανική ευκαιρία. Πλάι στην πολιτική ορμή των Κομμουνάρων επιτελούνται εμβληματικές ρήξεις στο πεδίο της λογοτεχνίας και της τέχνης. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως το Πρόγευμα στη χλόη του Μανέ αποτελεί εμβληματικό στοιχείο του μυθιστορήματος και εξώφυλλό του. Το ευφυές εύρημα του Μαραγκόπουλου να συνδέσει το ζωγραφικό έργο που προκάλεσε σκάνδαλο στην εποχή του με τη ζωή και το έργο του Πολ Λαφάργκ πλουτίζει το μυθιστόρημα με μια σπάνια διαύγεια, γίνεται πηγή αναστοχασμού. Δεν έχει σημασία που ο Φλωμπέρ και ο Ζολά είναι επιφυλακτικοί ή και εχθρικοί απέναντι στην Κομμούνα και τον εξεγερμένο λαό, επιτελούν κι εκείνοι τη δική τους επανάσταση. Το πολιτικό και το καλλιτεχνικό πεδίο εξελίσσονται πάντοτε σε ομολογία μεταξύ τους, θα έλεγε ο Πιερ Μπουρντιέ και δεν είναι τυχαίο πως και οι δικοί του Κανόνες της τέχνης εστιάζουν ακριβώς στην ίδια περίοδο και σε πολλά από τα πρόσωπα που κάνουν το πέρασμά τους από το μυθιστόρημα.
Δύο ακόμη ενδιαφέροντα σημεία
Το δεύτερο ενδιαφέρον στοιχείο είναι ο ρόλος που επιφυλάσσει στις γυναίκες ηρωίδες του ο Μαραγκόπουλος, όπου παρατηρεί κανείς μια εξέλιξη από παλαιότερα βιβλία του ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα. Στα τελευταία μυθιστορήματά του (Η μανία με την άνοιξη, Χαστουκόδεντρο) κι ακόμη περισσότερο σ’ αυτό που εξετάζουμε, οι γυναίκες αποκτούν έναν ιδιαίτερο ρόλο, είναι οι σοφές, οι δασκάλες της ζωής για τους άνδρες ήρωές του, είναι επίσης εκείνες που τους φέρνουν σε επαφή με την τέχνη (η Μπέττυ Μπάρτλετ θα μάθει τον Εραστή της λαίδης Τσάττερλυ στον Αμπατιέλο, και η Βικτορίν, το μοντέλο του Προγεύματος, θα ανοίξει έναν καινούργιο κόσμο μπροστά στα μαργωμένα από τον πόθο μάτια του Λαφάργκ). Όσο για τη Λόρα, δεν είναι μόνο η σοφία και το ένστικτό της που απαθανατίζονται σ’ αυτό το μυθιστόρημα, ούτε η «εκ γενετής» μαρξιστική παιδεία της και ο επαναστατικός της ζήλος, είναι κι ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζει ο συγγραφέας όλα εκείνα που αφορούν τον παραδοσιακό γυναικείο ρόλο της, τη σχέση με τον άντρα της, τον τρόπο που αντιμετωπίζει τη μητρότητα, χωρίς εξιδανικεύσεις, με καίρια ειλικρίνεια.
Το τρίτο σημείο που βρίσκω πάντα ενδιαφέρον στα τελευταία μυθιστορήματα του Μαραγκόπουλου και που νομίζω, ωστόσο, πως του αξίζει ξεχωριστή μελέτη είναι αυτό του ρεαλισμού, αυτό το εκ του φυσικού που βάζει στον τίτλο του βιβλίου του, ενός ρεαλισμού που υπερβαίνει κατά πολύ τόσο την ηθογραφία, όσο και την πιστή απεικόνιση της πραγματικότητας , ή την ιστορική λογοτεχνία (στο συνήθη ορισμό της), ενός ρεαλισμού που αναδημιουργεί την πραγματικότητα μέσα από την επαφή ακριβώς με τη μυθοπλαστική φαντασία. Με τέτοιο τρόπο που, απομακρυνόμενη από την πραγματικότητά τους, αυτή η μυθοπλαστική βιογραφία των Λαφάργκ να γίνεται βιογραφία πολλών ανθρώπων και μιας ολόκληρης εποχής.
Ελπίδα Πασαμιχάλη, περ. "Βοοk Bar", 13..12.16.
Ελπίδα Πασαμιχάλη, περ. Βοοk Bar, 13.12.16
…Έναν περίπου αιώνα μετά την εποχή του Μαρξ, του Ένγκελς, του Προυντόν του Μπακούνιν του Μπλανκί αλλά και του Μανέ, του Κουρμπέ, του Ουγκό, του Φλομπέρ, του Ρεμπό και του Ζολά αντί για ιδέες υπάρχουν επιτόκια και τράπεζες, στη θέση των διανοουμένων υπάρχουν χρηματιστές, στις θέσεις των ηγετών υπάρχουν τεχνοκράτες. Και αντί για το εκτός ορίων άλμα στην ουτοπία δύο μεγάλων οραματιστών, υπάρχει το άλμα στο κενό της απελπισίας για εκατομμύρια νέους ανθρώπους της Γηραιάς Ηπείρου. Σε αυτούς και άλλους παρόμοιους συλλογισμούς οδηγεί τον αναγνώστη το εξαιρετικό βιβλίο του Άρη Μαραγκόπουλου, ένας πραγματικός συγγραφικός άθλος. Ένα βιβλίο που έρχεται στην πιο κρίσιμη στιγμή για να διευρύνει συνειδήσεις και να διαλύσει ψευδαισθήσεις…
Καθώς ο Πολ Λαφάργκ και η Λόρα Μάρξ δραπετεύουν στο υπερπέραν και στην ουτοπία, έχοντας ζήσει μια ταραγμένη ζωή γεμάτη οικογενειακά δράματα, επαναστατικές διαψεύσεις αλλά και βαθιά συντροφικότητα, με μια ένεση υδροκυάνιου και» έχοντας σώας τας φρένας», ο Άρης Μαραγκόπουλος μεταμορφώνει την εποχή τους σε κουκούλι της δικής μας εποχής και ξετυλίγει το νήμα της μνήμης, που μόνο αν το ακολουθήσουμε μπορούμε να αντλήσουμε δύναμη και να ξαναβρούμε τον προσανατολισμό μας.
…Έναν περίπου αιώνα μετά την εποχή του Μαρξ, του Ένγκελς, του Προυντόν του Μπακούνιν του Μπλανκί αλλά και του Μανέ, του Κουρμπέ, του Ουγκό, του Φλομπέρ, του Ρεμπό και του Ζολά αντί για ιδέες υπάρχουν επιτόκια και τράπεζες, στη θέση των διανοουμένων υπάρχουν χρηματιστές, στις θέσεις των ηγετών υπάρχουν τεχνοκράτες. Και αντί για το εκτός ορίων άλμα στην ουτοπία δύο μεγάλων οραματιστών, υπάρχει το άλμα στο κενό της απελπισίας για εκατομμύρια νέους ανθρώπους της Γηραιάς Ηπείρου. Σε αυτούς και άλλους παρόμοιους συλλογισμούς οδηγεί τον αναγνώστη το εξαιρετικό βιβλίο του Άρη Μαραγκόπουλου, ένας πραγματικός συγγραφικός άθλος. Ένα βιβλίο που έρχεται στην πιο κρίσιμη στιγμή για να διευρύνει συνειδήσεις και να διαλύσει ψευδαισθήσεις…
Καθώς ο Πολ Λαφάργκ και η Λόρα Μάρξ δραπετεύουν στο υπερπέραν και στην ουτοπία, έχοντας ζήσει μια ταραγμένη ζωή γεμάτη οικογενειακά δράματα, επαναστατικές διαψεύσεις αλλά και βαθιά συντροφικότητα, με μια ένεση υδροκυάνιου και» έχοντας σώας τας φρένας», ο Άρης Μαραγκόπουλος μεταμορφώνει την εποχή τους σε κουκούλι της δικής μας εποχής και ξετυλίγει το νήμα της μνήμης, που μόνο αν το ακολουθήσουμε μπορούμε να αντλήσουμε δύναμη και να ξαναβρούμε τον προσανατολισμό μας.
 Τίνα Μανδηλαρά, περ. "Lifo", 09.12.2016.
Τίνα Μανδηλαρά, περ. Lifo, 09.12.2016
Διακαώς μοντέρνος και καινοτόμος ως προς τα ευρήματα, ο Άρης Μαραγκόπουλος προσεγγίζει το υπάρχον με συγκινητική ευρηματικότητα και φαινομενική ταύτιση: ξεκινώντας δηλαδή από κάτι απτό, όπως η ιστορία δύο πολύπαθων ερωτευμένων, ακροβατεί διαρκώς ανάμεσα στο πραγματικό –ή, μάλλον, στην προφάνειά του– και σε αυτό που η μυθοπλασία ήθελε διαρκώς να αποτινάξει. Ξένες λέξεις, ειρωνικές καταστάσεις, εναλλαγές στο ύφος, είναι μερικά μόνο από τα διαφορετικά «κουστούμια» που αλλάζει ο συγγραφέας σε ένα μυθιστόρημα που εν πρώτοις θα αποκαλούσε κανείς επικό, ανατρεπτικό αλλά και συμβολικό για τους καιρούς που άλλαξαν ή μάλλον δημιούργησαν τον κόσμο. Αλλά το μυθιστόρημα είναι πολλά πέρα από αυτό. Η ιστορία του Πολ Λαφάργκ, του συγγραφέα του πονήματος Δικαίωμα στην τεμπελιά, και της κόρης του Καρλ Μαρξ, Λόρα, δεν είναι μόνο συγκινητική αλλά και ενδεικτική τού πώς θα ήταν σήμερα η πραγματικότητα αν οι πρωταγωνιστές της την έραιναν με δόσεις επαναστατικότητας. Ενδεικτικό σε αυτό το σημείο είναι το παράδειγμα του Μανέ, του οποίου ο πίνακας κοσμεί το εξώφυλλο του βιβλίου –ένα αδιάφορο γεύμα στη χλόη–, σε ένα φαινομενικά παραστατικό έργο που κατάφερε να βάλει φωτιά στα καλλιτεχνικά δεδομένα. Και αυτό, ωστόσο, έγινε με τρόπο φυσικό, με την απαραίτητη ειρωνεία, όπως ακριβώς στήνει το μυθιστόρημά του ο Μαραγκόπουλος γύρω από μια απολύτως πραγματική ιστορία, αλλά με ρομαντικές δόσεις ανατροπής. |
Τίνα Μανδηλαρά, περ. Lifo, 29.12.2016
Tίνα Μανδηλαρά, περ. "Lifo", 29.12.16.
|
Οι «ασυμμόρφωτοι αγίοι» του, όπως αποκαλεί τον Πολ και τη Λόρα σε προηγούμενα βιβλία του ο συγγραφέας, είναι η αφορμή να ξαναγραφεί η ιστορία ενός ζευγαριού που, αντί για γράμμα αποχαιρετισμού, όταν αυτοκτονούσε, άφησε ένα μανιφέστο-ύμνο στην αναγκαιότητα της ουτοπίας.
Χριστίνα Δρούζα, "iefimerida", 14.12.2016
Χριστίνα Δρούζα, iefimerida, 14.12.2016
…Ο Άρης Μαραγκόπουλος χειρίζεται όλο αυτό το υλικό με την χαρακτηριστική άνεση που μόνο η βαθιά γνώση της εποχής μπορεί να προσφέρει. Εξάλλου όπως παραδέχεται και ο ίδιος: «Ο Πολ και η Λόρα με στοιχειώνουν από τα νεανικά μου χρόνια. Δεν υπάρχει βιβλίο μου όπου να μην υπάρχει κάποια, μικρή έστω, αναφορά στον Πολ και στη Λόρα Λαφάργκ».
Δεν είναι ένα εύκολο ανάγνωσμα το μυθιστόρημα του Μαραγκόπουλου. Δεν θα μπορούσε, άλλωστε, να είναι. Η εποχή που πραγματεύεται είναι ιδιαίτερα πλούσια, γεμάτη γεγονότα και αντιφάσεις. Από τη μια η αισιοδοξία και ο πλουτισμός, από την άλλη οι κοινωνικοί αγώνες και οι επαναστάσεις. Ο συγγραφέας χτίζει έναν ολόκληρο κόσμο αντλώντας έμπνευσή από ιστορικά πρόσωπα και χαρακτηριστικά γεγονότα του 19ου αιώνα, τα οποία ταυτόχρονα συνοδεύει από εκτενή ιστορικά σχόλια.
Το Πολ και Λόρα είναι ένα πυκνό μυθιστόρημα που συνδυάζει την ιστορία με τη μυθιστορία, το ιδιωτικό με το δημόσιο, το γνωστό με το άγνωστο. Ο συγγραφέας εμπνέεται από διασταυρωμένα τεκμήρια της εποχής και ταυτόχρονα κρατάει την απόσταση που πρέπει ώστε να αφήσει χώρο στον αναγνώστη να σκεφτεί και να κρίνει. Ο προσεκτικός αναγνώστης έχει μια μοναδική ευκαιρία να ταξιδέψει σε μιαν άλλη εποχή, ιδιαίτερα γοητευτική, να γνωρίσει καλύτερα πρόσωπα και καταστάσεις, να αναλογιστεί και στο τέλος να βγει από τον κόσμο του βιβλίου πιο πλούσιος σε σκέψεις, σε γνώσεις, σε συναισθήματα.
…Ο Άρης Μαραγκόπουλος χειρίζεται όλο αυτό το υλικό με την χαρακτηριστική άνεση που μόνο η βαθιά γνώση της εποχής μπορεί να προσφέρει. Εξάλλου όπως παραδέχεται και ο ίδιος: «Ο Πολ και η Λόρα με στοιχειώνουν από τα νεανικά μου χρόνια. Δεν υπάρχει βιβλίο μου όπου να μην υπάρχει κάποια, μικρή έστω, αναφορά στον Πολ και στη Λόρα Λαφάργκ».
Δεν είναι ένα εύκολο ανάγνωσμα το μυθιστόρημα του Μαραγκόπουλου. Δεν θα μπορούσε, άλλωστε, να είναι. Η εποχή που πραγματεύεται είναι ιδιαίτερα πλούσια, γεμάτη γεγονότα και αντιφάσεις. Από τη μια η αισιοδοξία και ο πλουτισμός, από την άλλη οι κοινωνικοί αγώνες και οι επαναστάσεις. Ο συγγραφέας χτίζει έναν ολόκληρο κόσμο αντλώντας έμπνευσή από ιστορικά πρόσωπα και χαρακτηριστικά γεγονότα του 19ου αιώνα, τα οποία ταυτόχρονα συνοδεύει από εκτενή ιστορικά σχόλια.
Το Πολ και Λόρα είναι ένα πυκνό μυθιστόρημα που συνδυάζει την ιστορία με τη μυθιστορία, το ιδιωτικό με το δημόσιο, το γνωστό με το άγνωστο. Ο συγγραφέας εμπνέεται από διασταυρωμένα τεκμήρια της εποχής και ταυτόχρονα κρατάει την απόσταση που πρέπει ώστε να αφήσει χώρο στον αναγνώστη να σκεφτεί και να κρίνει. Ο προσεκτικός αναγνώστης έχει μια μοναδική ευκαιρία να ταξιδέψει σε μιαν άλλη εποχή, ιδιαίτερα γοητευτική, να γνωρίσει καλύτερα πρόσωπα και καταστάσεις, να αναλογιστεί και στο τέλος να βγει από τον κόσμο του βιβλίου πιο πλούσιος σε σκέψεις, σε γνώσεις, σε συναισθήματα.
Βασίλης Βασιλικός, περ. "Athens Voice", 30.11.16
Βασίλης Βασιλικός, περ. Athens Voice, 30.11.16
…Και ο Μαραγκόπουλος προς την Ευρώπη στρέφεται με αυτό το μυθιστόρημά του. Μέσα από την ιδιωτική ζωή του ζεύγους Λαφάργκ, με τα χίλια βάσανά τους (τρία παιδιά νεκρά, τα δύο στον πρώτο χρόνο της γέννησής τους, το τρίτο πέντε χρόνια μετά), τον Πολ οπαδό του αναρχοαυτόνομου επαναστάτη Μπλανκί και με... πεθερό τον Καρλ Μαρξ, παρακολουθούμε εκ του σύνεγγυς, σα να συμβαίνει τώρα, ό,τι ακολούθησε την αποτυχημένη Γαλλική Επανάσταση του 1848 που τη διαδέχεται η ακόμα πιο αποτυχημένη, διότι απροετοίμαστη, εξέγερση του 1871 με την Κομμούνα του Παρισιού, για να φτάσουμε στην belle epoque (αντίστοιχη του δικού μας προ κρίσης life style), μέχρι το τελικό «τιτανικό» ναυάγιο στο παγόβουνο του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου.
Αλλά η ομορφιά του «Πολ και Λόρα» βρίσκεται αλλού: στις λεπτομέρειες, στους ολοζώντανους διαλόγους του (με ψήγματα φράσεων από γαλλικά –με υποσέλιδη φυσικά μετάφραση–, κάτι που δίνει ένα άρωμα αυθεντικότητας καθώς οι φράσεις αυτές είναι παρμένες από πραγματικά ντοκουμέντα), και τέλος στην μπρος-πίσω αρχιτεκτονική του «ρομάντζου». Ο γιγαντόσωμος Πολ είναι ένας άνθρωπος χαρούμενος. «La joie de vivre» (η χαρά της ζωής) είναι μες στα «κρεόλικα» γονίδιά του. Η πανέμορφη Λόρα, όπως πολλές γυναίκες εκείνης της εποχής, αγωνίζεται για την απελευθέρωσή της. Τα παιδιά της πέθαναν γιατί η ίδια δεν μπορούσε να «κατεβάσει γάλα» και δεν ήθελε να τα δώσει σε επαγγελματίες τροφούς. (Ο Παστέρ και το παστεριωμένο γάλα του ήρθε λίγα χρόνια μετά, περιορίζοντας τη βρεφική θνησιμότητα παγκοσμίως). Αλλά κι η Λόρα ήταν κι αυτή γονιδιακά προγραμματισμένη: η κυρία Μαρξ γέννησε πέντε κόρες, εκ των οποίων επιζήσαν μόνο οι δύο. Οπότε...
Το ζευγάρι αυτό, ο Πολ Λαφάργκ και η Λόρα Μαρξ, στοίχειωνε από χρόνια το συγγραφέα (το αποδεικνύει ο ίδιος με τις αναφορές του σε προηγούμενα βιβλία του). Έτσι ισχύει η φράση του ότι το μυθιστόρημα υπήρχε «τελειωμένο» πριν υπάρξει στη μορφή του βιβλίου. Μια φράση-κλειδί, που μόνο οι αυθεντικοί μυθοπλάστες μπορούν να καταλάβουν τι κόπο, τι έρευνα, πόσο χρόνο απαιτεί για να φτάσει ο συγγραφέας στη γέννα του, χωρίς το «μωρό» να χρειάζεται πια γάλα μητρικό για να επιζήσει.
…Και ο Μαραγκόπουλος προς την Ευρώπη στρέφεται με αυτό το μυθιστόρημά του. Μέσα από την ιδιωτική ζωή του ζεύγους Λαφάργκ, με τα χίλια βάσανά τους (τρία παιδιά νεκρά, τα δύο στον πρώτο χρόνο της γέννησής τους, το τρίτο πέντε χρόνια μετά), τον Πολ οπαδό του αναρχοαυτόνομου επαναστάτη Μπλανκί και με... πεθερό τον Καρλ Μαρξ, παρακολουθούμε εκ του σύνεγγυς, σα να συμβαίνει τώρα, ό,τι ακολούθησε την αποτυχημένη Γαλλική Επανάσταση του 1848 που τη διαδέχεται η ακόμα πιο αποτυχημένη, διότι απροετοίμαστη, εξέγερση του 1871 με την Κομμούνα του Παρισιού, για να φτάσουμε στην belle epoque (αντίστοιχη του δικού μας προ κρίσης life style), μέχρι το τελικό «τιτανικό» ναυάγιο στο παγόβουνο του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου.
Αλλά η ομορφιά του «Πολ και Λόρα» βρίσκεται αλλού: στις λεπτομέρειες, στους ολοζώντανους διαλόγους του (με ψήγματα φράσεων από γαλλικά –με υποσέλιδη φυσικά μετάφραση–, κάτι που δίνει ένα άρωμα αυθεντικότητας καθώς οι φράσεις αυτές είναι παρμένες από πραγματικά ντοκουμέντα), και τέλος στην μπρος-πίσω αρχιτεκτονική του «ρομάντζου». Ο γιγαντόσωμος Πολ είναι ένας άνθρωπος χαρούμενος. «La joie de vivre» (η χαρά της ζωής) είναι μες στα «κρεόλικα» γονίδιά του. Η πανέμορφη Λόρα, όπως πολλές γυναίκες εκείνης της εποχής, αγωνίζεται για την απελευθέρωσή της. Τα παιδιά της πέθαναν γιατί η ίδια δεν μπορούσε να «κατεβάσει γάλα» και δεν ήθελε να τα δώσει σε επαγγελματίες τροφούς. (Ο Παστέρ και το παστεριωμένο γάλα του ήρθε λίγα χρόνια μετά, περιορίζοντας τη βρεφική θνησιμότητα παγκοσμίως). Αλλά κι η Λόρα ήταν κι αυτή γονιδιακά προγραμματισμένη: η κυρία Μαρξ γέννησε πέντε κόρες, εκ των οποίων επιζήσαν μόνο οι δύο. Οπότε...
Το ζευγάρι αυτό, ο Πολ Λαφάργκ και η Λόρα Μαρξ, στοίχειωνε από χρόνια το συγγραφέα (το αποδεικνύει ο ίδιος με τις αναφορές του σε προηγούμενα βιβλία του). Έτσι ισχύει η φράση του ότι το μυθιστόρημα υπήρχε «τελειωμένο» πριν υπάρξει στη μορφή του βιβλίου. Μια φράση-κλειδί, που μόνο οι αυθεντικοί μυθοπλάστες μπορούν να καταλάβουν τι κόπο, τι έρευνα, πόσο χρόνο απαιτεί για να φτάσει ο συγγραφέας στη γέννα του, χωρίς το «μωρό» να χρειάζεται πια γάλα μητρικό για να επιζήσει.
ΕΡΤ, διαδίκτυο, άλλα μίντια
Ματίνα Καλτάκη, ΕΡΤ, "Πολιτιστικό Δελτίο" 31.01.2017
Aντώνης Φράγκος (συνέντευξη), περ. "Το περιοδικό", 22.12.16
|
Aντώνης Φράγκος, περ. "Left.gr», 24.12.16.
|
Γιάννης Ανδρουλιδάκης στο τεύχος αφιέρωμα για τα 200 χρόνια Μαρξ του περιοδικού marginalia, 28.12.2018.
Ραδιόφωνο…*
|
02.03.17.
* Άλλες ραδιοφωνικές συνεντεύξεις επί του Πολ & Λόρα, ζωγραφική εκ του φυσικού, βλ. επίσης στο: INTERVIEWS.
|
Βlogs…
25.06.17.
|
…Ο Μαραγκόπουλος φτιάχνει ένα εκπληκτικό παλίμψηστο λόγων και φωνών, για να υπηρετήσει τ’ όραμά του. Κλασική αφήγηση, διάλογοι, επιστολές, αποσπάσματα από άρθρα εφημερίδων, φωτογραφίες πρωτοσέλιδων, τσιτάτα, σκίτσα της εποχής, ελληνικές, γαλλικές, αγγλικές φράσεις, μεγαλύτερη γραμματοσειρά, συνθήματα, ημερολογιακός λόγος, εναλλαγές αφηγητών και αφηγήσεων, ένα λουλουδάτο ψηφιδωτό, που θέλει να δείξει την πανσπερμία τάσεων που περιτριγυρίζουν την κομμουνιστική εξάπλωση.
…Θαύμασα όντως το φανταχτερό υφαντό της αφήγησης. Το πολύχρωμο χαλί της μυθοπλασίας. Και ξεφυλλίζοντας βρέθηκα στην εποχή, σαν μέσα από άλμπουμ φωτογραφιών κι εικόνων. Κι όντως έπιασα έναν σφυγμό να δονεί τις δεκαετίες και να φτάνει μέχρι σήμερα. Χάθηκα στο πολυπλόκαμο τέρας του βιβλίου. |
|
02.06.17.
|
…Η μυθιστορία του Μαραγκόπουλου, με άλλα ονόματα και μεταγενέστερους χρόνους εξέλιξης, θα μπορούσε να είναι μια σύγχρονη ιστορία αγάπης και πολιτικής, και ίσως να είναι και αυτή μία από τις κινητήριες δυνάμεις που ώθησαν τον Μαραγκόπουλο να απομακρυνθεί από το σήμερα, το ιστορικό σήμερα του κοντινού παρελθόντος, για να ερμηνεύσει, να κατανοήσει, να δείξει όσα συνέβησαν και συνεχίζουν να συμβαίνουν, με κέντρο τον άνθρωπο, τη μονάδα, τον έρωτα, και σε δεύτερο κάδρο, μέσα στον ίδιο καμβά, το κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι, να προσεγγίσει το ένα και μοναδικό ζητούμενο: μπορεί να αλλάξει αυτός ο κόσμος, να εξαλειφθεί η αδικία, να αποδοθεί η δικαιοσύνη;
Έρευνα και γνώση, αφηγηματική ικανότητα και πάθος, αυτοί είναι οι τέσσερις πυλώνες πάνω στους οποίους στηρίζεται το τελευταίο αυτό βιβλίο του Μαραγκόπουλου. Αφήγηση γενναιόδωρη, φόρμα κλασική, που ωστόσο μοντερνίζει. Άρνηση του συγγραφέα να γράψει στρατευμένα, να πάρει ξεκάθαρη θέση, να τείνει το δάκτυλο και να υποδείξει. Αποτέλεσμα γοητευτικό που παρασύρει τον αναγνώστη… |