Πολ & Λόρα, ζωγραφική εκ του φυσικού
ένα "Γαλλικό" μυθιστόρημα
Iστορία / Πολιτική / Αγάπη σε δύστηνους καιρούς
(Το σήμερα ως χθες και ως αύριο)
ένα "Γαλλικό" μυθιστόρημα
Iστορία / Πολιτική / Αγάπη σε δύστηνους καιρούς
(Το σήμερα ως χθες και ως αύριο)
Η συντροφική ζωή του επαναστάτη που έγραψε το Δικαίωμα στην τεμπελιά με τη χειραφετημένη κόρη του συγγραφέα του Κομμουνιστικού μανιφέστου. Ο έρωτας, οι κοινές ιδέες, οι κοινοί αγώνες του ζεύγους Πολ Λαφάργκ - Λόρα Μαρξ και η τολμηρή επιλογή τους για ένα κοινό τέλος κατά τον τρόπο του Κάτωνα του νεότερου: προς την Ουτοπία.
…Πώς θα νιώσει άλλος Δουβλινέζος ο αναγνώστης του Τζόις; Πώς θα γίνει να ιδωθεί το Δουβλίνο ως ολότητα; Έτσι και εδώ, μόνο αν όλες οι σχέσεις ανάμεσα στους χαρακτήρες και όλα τα γεγονότα εισχωρήσουν στη συνείδησή τους μπορεί να γίνει αντιληπτή η ζωή στην ολότητά της, το μυθιστόρημα ως όλον. Η μυθοπλαστική βιογραφία των Λαφάργκ λειτουργεί ως αφορμή για τη δυναμική βιογράφηση πολλών ανθρώπων, του επαναστατικού πλήθους συμπεριλαμβανομένου, και εν τέλει μιας ολόκληρης εποχής.
Αριστοτέλης Σαΐνης, Η Εφημερίδα των Συντακτών, 18-19 .02. 17
Αριστοτέλης Σαΐνης, Η Εφημερίδα των Συντακτών, 18-19 .02. 17
…Το τρίτο σημείο που βρίσκω πάντα ενδιαφέρον στα τελευταία μυθιστορήματα του Μαραγκόπουλου και που νομίζω, ωστόσο, πως του αξίζει ξεχωριστή μελέτη είναι αυτό του ρεαλισμού, αυτό το «εκ του φυσικού» που βάζει στον τίτλο του βιβλίου του, ενός ρεαλισμού που υπερβαίνει κατά πολύ τόσο την ηθογραφία, όσο και την πιστή απεικόνιση της πραγματικότητας , ή την ιστορική λογοτεχνία (στο συνήθη ορισμό της), ενός ρεαλισμού που αναδημιουργεί την πραγματικότητα μέσα από την επαφή ακριβώς με τη μυθοπλαστική φαντασία.
Με τέτοιο τρόπο που, απομακρυνόμενη από την πραγματικότητά τους, αυτή η μυθοπλαστική βιογραφία των Λαφάργκ να γίνεται βιογραφία πολλών ανθρώπων και μιας ολόκληρης εποχής.
΄Εφη Γιαννοπούλου, Η Εποχή, 22. 01. 2017
Με τέτοιο τρόπο που, απομακρυνόμενη από την πραγματικότητά τους, αυτή η μυθοπλαστική βιογραφία των Λαφάργκ να γίνεται βιογραφία πολλών ανθρώπων και μιας ολόκληρης εποχής.
΄Εφη Γιαννοπούλου, Η Εποχή, 22. 01. 2017
…Θα μπορούσε να είναι ένα ιστορικό μυθιστόρημα για ένα από τα ζευγάρια που στιγμάτισαν με την παρουσία τους τις αρχές του περασμένου αιώνα. Θα μπορούσε επίσης να είναι μια ιστορική έρευνα ή ένας αναστοχασμός πάνω στον τρόπο που αυτοί οι δυο κόσμοι ενώθηκαν αναδεικνύοντας κυρίαρχα ρεύματα και συνειδήσεις. Και όμως η μαγεία της μυθιστορίας του Πολ και της Λόρας που ανατέμνει πολυπρισματικά ο Μαραγκόπουλος, δηλαδή του Πολ Λαφάργκ και της Λόρα Μαρξ, δεν αναφέρεται μόνο στα πρόσωπα αλλά εκτείνεται πολύ πέρα, στις δυναμικές της γραφής και στον τρόπο που αφηγούμαστε παραστατικά μια ιστορία για να αναμοχλεύσουμε δυνατές πεποιθήσεις για το σωστό και το δίκαιο, την αλήθεια και το ψέμα. Πανέξυπνες οι παγίδες που στήνει ο συγγραφέας για να μας γοητεύσει με μια ερωτική ιστορία και να μας αφήσει να μετεωριζόμαστε πάνω στις δυνατότητες επανεύρεσης της χαμένης ουτοπίας.
Τίνα Μανδηλαρά, Lifo, 29. 12. 2016
Τίνα Μανδηλαρά, Lifo, 29. 12. 2016
…Ο Μαραγκόπουλος παλεύει νικηφόρα με ορισμένα από τα πιο σκληρά υλικά του ιστορικού μυθιστορήματος,
γράφοντας σίγουρα το καλύτερο βιβλίο του.
Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, εφημ. Το Βήμα, 09.07.2017
γράφοντας σίγουρα το καλύτερο βιβλίο του.
Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, εφημ. Το Βήμα, 09.07.2017
ΜΕ ΔΥΟ ΛΟΓΙΑ
O Πολ και η Λόρα, πρωταγωνιστές αυτού του μυθιστορήματος, γνωρίζονται στο Λονδίνο λίγο μετά τη δημιουργία της Α΄ Διεθνούς και πέντε χρόνια πριν την Κομμούνα. Η περιπετειώδης ζωή τους εμπλέκεται με όλα τα μικρά και μεγάλα γεγονότα στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά: αυτός, επαναστάτης φοιτητής, διωγμένος απ’ όλα τα πανεπιστήμια της Γαλλίας επειδή «κηλίδωσε» την εθνική σημαία, εκείνη κόρη του Καρλ Μαρξ. Για σαράντα πέντε χρόνια μοιράζονται κοινές ιδέες και κοινή συντροφική ζωή. Μοιράζονται κι ένα κοινό τέλος: αυτό που αρνείται τη ζωή για να υπογράψει το δικαίωμα στην Ουτοπία.
Το Πολ και Λόρα, ζωγραφική εκ του φυσικού είναι η εποχή των υφαντουργείων, του σιδηροδρόμου, του ηλεκτρισμού, της φωτογραφίας. Η εποχή του Μαρξ, του Ένγκελς, του Προυντόν, του Μπακούνιν. Η εποχή του Μανέ και του Κουρμπέ, του Ιγκό, του Φλομπέρ, του Ρεμπό και του Ζολά. Η εποχή των στρατευμένων διανοουμένων, των δοκιμασμένων επαναστατών και των κοινωνικών ουτοπιών.
Ο Πολ Λαφάργκ και η Λόρα Μαρξ, δραματικοί ήρωες αυτού του πυκνού μυθιστορήματος, είναι το κάτοπτρο όπου αυτή η εποχή απεικονίζεται, κατά κάποιον τρόπο, εκ του φυσικού. Με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει σε μια κρίσιμη για την Ευρώπη περίοδο όπου η αληθοφάνεια υποκαθιστά την αλήθεια στην πολιτική, ενώ παράλληλα εκπίπτει ως θεμελιώδης αξία στις τέχνες.
O Πολ και η Λόρα, πρωταγωνιστές αυτού του μυθιστορήματος, γνωρίζονται στο Λονδίνο λίγο μετά τη δημιουργία της Α΄ Διεθνούς και πέντε χρόνια πριν την Κομμούνα. Η περιπετειώδης ζωή τους εμπλέκεται με όλα τα μικρά και μεγάλα γεγονότα στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά: αυτός, επαναστάτης φοιτητής, διωγμένος απ’ όλα τα πανεπιστήμια της Γαλλίας επειδή «κηλίδωσε» την εθνική σημαία, εκείνη κόρη του Καρλ Μαρξ. Για σαράντα πέντε χρόνια μοιράζονται κοινές ιδέες και κοινή συντροφική ζωή. Μοιράζονται κι ένα κοινό τέλος: αυτό που αρνείται τη ζωή για να υπογράψει το δικαίωμα στην Ουτοπία.
Το Πολ και Λόρα, ζωγραφική εκ του φυσικού είναι η εποχή των υφαντουργείων, του σιδηροδρόμου, του ηλεκτρισμού, της φωτογραφίας. Η εποχή του Μαρξ, του Ένγκελς, του Προυντόν, του Μπακούνιν. Η εποχή του Μανέ και του Κουρμπέ, του Ιγκό, του Φλομπέρ, του Ρεμπό και του Ζολά. Η εποχή των στρατευμένων διανοουμένων, των δοκιμασμένων επαναστατών και των κοινωνικών ουτοπιών.
Ο Πολ Λαφάργκ και η Λόρα Μαρξ, δραματικοί ήρωες αυτού του πυκνού μυθιστορήματος, είναι το κάτοπτρο όπου αυτή η εποχή απεικονίζεται, κατά κάποιον τρόπο, εκ του φυσικού. Με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει σε μια κρίσιμη για την Ευρώπη περίοδο όπου η αληθοφάνεια υποκαθιστά την αλήθεια στην πολιτική, ενώ παράλληλα εκπίπτει ως θεμελιώδης αξία στις τέχνες.
ΜΙΑ ΛΕΞΗ ΕΙΝΑΙ ΧΙΛΙΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ (ΚΑΙ ΟΧΙ ΤΟ ΑΝΤΙΘΕΤΟ): Δύο βίντεο για το μυθιστόρημα
Στο πρώτο βίντεο που ακολουθεί (Πολ & Λόρα, ζωγραφική εκ του φυσικού, η κεντρική παρουσίαση, διάρκεια 1:15:37) παρακολουθείτε ολόκληρη την εκδήλωση στην πρώτη κεντρική παρουσίαση του μυθιστορήματος (15.12.16, Aθήνα, Polis Art café) όπου ο συγγραφέας εξήγησε αναλυτικά το βιβλίο με τη βοήθεια των συμμετεχόντων συντρόφων και φίλων του σε μια υποτυπώδη μορφή αλληλοδιδακτικού σχολείου.
Το βίντεο αυτό ξεκινά με την προβολή ενός άλλου βίντεο, του ίδιου του συγγραφέα, με το οποίο και ξεκίνησε η εκδήλωση: σ' αυτό (Paul et Laura, tableau d'après nature, διάρκεια 12'', εδώ το δεύτερο δεξιά βίντεο) ο θεατής αποκτά μια γεύση της εποχής που αναφέρεται το μυθιστόρημα (κοινωνία, τάξεις, κουλτούρα, ιστορικά γεγονότα), των κεντρικών θεμάτων που θίγονται σ' αυτό καθώς και των δύο πρωταγωνιστών του. Μια γεύση που ο εδώ αναγνώστης μπορεί να δοκιμάσει πριν, μετά, ή κατά την ανάγνωση του μυθιστορήματος. Ο βιαστικός αναγνώστης μπορεί, αν θέλει, να περιοριστεί σ' αυτό το δεύτερο, μικρότερης διάρκειας βίντεο.
Σημ.: τη «διδακτική» σημασία αυτής της «αλληλοδιδακτικής» εκδήλωσης ανέλυσε διεξοδικά ο δημοσιογράφος και κριτικός Παναγιώτης Φραντζής στο διαδικτυακό Κommon.
Το βίντεο αυτό ξεκινά με την προβολή ενός άλλου βίντεο, του ίδιου του συγγραφέα, με το οποίο και ξεκίνησε η εκδήλωση: σ' αυτό (Paul et Laura, tableau d'après nature, διάρκεια 12'', εδώ το δεύτερο δεξιά βίντεο) ο θεατής αποκτά μια γεύση της εποχής που αναφέρεται το μυθιστόρημα (κοινωνία, τάξεις, κουλτούρα, ιστορικά γεγονότα), των κεντρικών θεμάτων που θίγονται σ' αυτό καθώς και των δύο πρωταγωνιστών του. Μια γεύση που ο εδώ αναγνώστης μπορεί να δοκιμάσει πριν, μετά, ή κατά την ανάγνωση του μυθιστορήματος. Ο βιαστικός αναγνώστης μπορεί, αν θέλει, να περιοριστεί σ' αυτό το δεύτερο, μικρότερης διάρκειας βίντεο.
Σημ.: τη «διδακτική» σημασία αυτής της «αλληλοδιδακτικής» εκδήλωσης ανέλυσε διεξοδικά ο δημοσιογράφος και κριτικός Παναγιώτης Φραντζής στο διαδικτυακό Κommon.
|
|
|
Όσοι ενδιαφέρονται για μια γαλλόφωνη εκδοχή του βίντεο Paul et Laura, tableau d'après nature
μπορούν να την παρακολουθήσουν με κλικ εδώ.
μπορούν να την παρακολουθήσουν με κλικ εδώ.
ΠΟΛ ΚΑΙ ΛΟΡΑ, ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΕΚ ΤΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΛΟΚΗΣ
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΛΟΚΗΣ
|
|
|
Το κοινωνικό σκηνικό του μυθιστορήματος
1865-1911: Σαράντε πέντε τόσα χρόνια καλπάζουσας καπιταλιστικής ανάπτυξης. Σαράντα πέντε χρόνια ταξικής συνειδητοποίησης των εργαζομένων. Σαράντα πέντε χρόνια στη νεότερη Ευρωπαϊκή ιστορία μέσα από τον περιπετειώδη κοινό βίο δύο ανθρώπων οι οποίοι, παρόλο που γεννήθηκαν και ανδρώθηκαν υπό τη σκιά δύο επιφανών διανοουμένων-επαναστατών, του Καρλ Μαρξ και του Φρίντριχ Ένγκελς, έκαναν, στην κυριολεξία, ό,τι περνούσε απ' το χέρι τους ώστε να ξεφύγουν από αυτή την «εξ αίματος κηδεμονία» και να χαράξουν έναν πολύ προσωπικό δρόμο with sense and sensibility, όπως λέγεται κάποια στιγμή στο μυθιστόρημα.
Ο δρόμος αυτός του ζεύγους Λαφάργκ δεν ήταν εύκολος. Επειδή στη διαδρομή του γεννήθηκαν τρία αγαπημένα παιδιά και χάθηκαν όλα μες στις δυσκολίες που έβαζε η εποχή· επειδή σε μια κρίσιμη καμπή του, μετά την ταπεινωτική ήττα στον γαλλοπρωσικό πόλεμο, υψώθηκε ως αισιόδοξη προσδοκία (στην αρχή) και ως απόλυτη απόγνωση (στο τέλος του) το συγκλονιστικό, για όσους πήραν μέρος έστω και από απόσταση, φαινόμενο της Κομμούνας· επειδή ακόμα ο πρωταγωνιστής του βιβλίου Πολ Λαφάργκ είναι, φύσει και θέσει, μια ατίθασση προσωπικότητα που δεν υπακούει σε κανόνες· επειδή, επίσης, η ηρωίδα του βιβλίου Λόρα Μαρξ, γυναίκα με ευρεία καλλιέργεια, ως νεαρή μητέρα συγκρούστηκε με την ίδια την αντίληψή της για τη χειραφέτηση των γυναικών· επειδή οι δύο αδελφές της, επίσης χειραφετημένες γυναίκες, είχαν απροσδόκητα πρόωρο τέλος· επειδή η προσδοκία όλων για ένα καλύτερο αύριο, για την κοινωνική Πρόοδο, συγκρουόταν με χίλιες διαφορετικές ιδέες, πεποιθήσεις, ιδεολογήματα, μυθολογίες, πίστεις, φαντάσματα και δαίμονες που έπλαθε σε καθημερινή βάση εκείνη η δύσκολη εποχή.
Επειδή δεν υπήρχε μόνον ο Μαρξ αλλά και ο Μπακούνιν. Επειδή δεν υπήρχε, επιπλέον, μόνον ο Κομμουνισμός και η Αναρχία αλλά και ο κατά πολύ καλύτερα οργανωμένος, εξοπλισμένος και αδηφάγος Καπιταλισμός. Γεγονός που είχε ως άμεση και διαρκή συνέπεια η αγνότητα των όποιων αγωνιστικών οραμάτων των ηρώων και του περιβάλλοντός τους να αντιμετωπίζει, κάτω από χίλιες δυο διαφορετικές μορφές, την άτεγκτη πραγματικότητα των ταξικών συμφερόντων του Κεφαλαίου.
Ιδού μια εικόνα της κοινωνίας στα μέσα του 19ου αι. όπως χαρακτηριστικά αποτυπώνεται στο πρώτο κεφάλαιο:
«…οι ψυχές τους αιωρούνται πάνω απ' την επιδεικτική πόλη του Μικρού: πεθαίνουν εύκολα, πολύ εύκολα, έχει γεμίσει νεκρές ψυχές το Παρίσι. Δουλεύουν 12, 14, 16 ώρες τη μέρα στην πέτρα, στο νήμα, στο σίδερο, στο ατσάλι, στο ξύλο, στις μηχανές, στα ορυχεία, στα καμίνια, στα υφαντουργεία, στα βυρσοδεψεία, άντρες γυναίκες, παιδιά. Για τρεις κι εξήντα. Όλοι αυτοί οι άμοιροι στοιχειώνουν τα garnis[1], εκεί ψηλά, σε διασκευασμένες αποθήκες ζούνε, Λόρα, στα greniers[2] του τελευταίου ορόφου, βλέπεις; Να, εκεί πάνω, και μου έδειξε ψηλά, δίπλα στις καμινάδες, κάτι παραθυράκια τόσα δα. Σε μια κάμαρα minable, shabby,[3] ολόκληρες οικογένειες, καταλαβαίνεις; λέει ο Πολ, τα μάτια του καίνε, σφίγγει τις γροθιές του. Σ' αυτό που κανονικά προορίζεται για αποθήκη, καταλαβαίνεις; ξαναλέει ο Πολ κι η φωνή του ραγίζει. Αποθηκεύουν τις εργατικές ψυχές ώσπου να πεθάνουν! Οι πεθαμένοι εργάτες αιωρούνται πάνω απ' την πόλη. Αν δεν είσαι τυφλός, τους βλέπεις, τους νιώθεις κάθε στιγμή!»
--------------------------
[1] Σοφίτες (βλ. πρώτη εικόνα επάνω) [2] Αποθήκες. [3] Αξιοθρήνητες (γαλλ. και αγγλικά στο πρωτότυπο).
1865-1911: Σαράντε πέντε τόσα χρόνια καλπάζουσας καπιταλιστικής ανάπτυξης. Σαράντα πέντε χρόνια ταξικής συνειδητοποίησης των εργαζομένων. Σαράντα πέντε χρόνια στη νεότερη Ευρωπαϊκή ιστορία μέσα από τον περιπετειώδη κοινό βίο δύο ανθρώπων οι οποίοι, παρόλο που γεννήθηκαν και ανδρώθηκαν υπό τη σκιά δύο επιφανών διανοουμένων-επαναστατών, του Καρλ Μαρξ και του Φρίντριχ Ένγκελς, έκαναν, στην κυριολεξία, ό,τι περνούσε απ' το χέρι τους ώστε να ξεφύγουν από αυτή την «εξ αίματος κηδεμονία» και να χαράξουν έναν πολύ προσωπικό δρόμο with sense and sensibility, όπως λέγεται κάποια στιγμή στο μυθιστόρημα.
Ο δρόμος αυτός του ζεύγους Λαφάργκ δεν ήταν εύκολος. Επειδή στη διαδρομή του γεννήθηκαν τρία αγαπημένα παιδιά και χάθηκαν όλα μες στις δυσκολίες που έβαζε η εποχή· επειδή σε μια κρίσιμη καμπή του, μετά την ταπεινωτική ήττα στον γαλλοπρωσικό πόλεμο, υψώθηκε ως αισιόδοξη προσδοκία (στην αρχή) και ως απόλυτη απόγνωση (στο τέλος του) το συγκλονιστικό, για όσους πήραν μέρος έστω και από απόσταση, φαινόμενο της Κομμούνας· επειδή ακόμα ο πρωταγωνιστής του βιβλίου Πολ Λαφάργκ είναι, φύσει και θέσει, μια ατίθασση προσωπικότητα που δεν υπακούει σε κανόνες· επειδή, επίσης, η ηρωίδα του βιβλίου Λόρα Μαρξ, γυναίκα με ευρεία καλλιέργεια, ως νεαρή μητέρα συγκρούστηκε με την ίδια την αντίληψή της για τη χειραφέτηση των γυναικών· επειδή οι δύο αδελφές της, επίσης χειραφετημένες γυναίκες, είχαν απροσδόκητα πρόωρο τέλος· επειδή η προσδοκία όλων για ένα καλύτερο αύριο, για την κοινωνική Πρόοδο, συγκρουόταν με χίλιες διαφορετικές ιδέες, πεποιθήσεις, ιδεολογήματα, μυθολογίες, πίστεις, φαντάσματα και δαίμονες που έπλαθε σε καθημερινή βάση εκείνη η δύσκολη εποχή.
Επειδή δεν υπήρχε μόνον ο Μαρξ αλλά και ο Μπακούνιν. Επειδή δεν υπήρχε, επιπλέον, μόνον ο Κομμουνισμός και η Αναρχία αλλά και ο κατά πολύ καλύτερα οργανωμένος, εξοπλισμένος και αδηφάγος Καπιταλισμός. Γεγονός που είχε ως άμεση και διαρκή συνέπεια η αγνότητα των όποιων αγωνιστικών οραμάτων των ηρώων και του περιβάλλοντός τους να αντιμετωπίζει, κάτω από χίλιες δυο διαφορετικές μορφές, την άτεγκτη πραγματικότητα των ταξικών συμφερόντων του Κεφαλαίου.
Ιδού μια εικόνα της κοινωνίας στα μέσα του 19ου αι. όπως χαρακτηριστικά αποτυπώνεται στο πρώτο κεφάλαιο:
«…οι ψυχές τους αιωρούνται πάνω απ' την επιδεικτική πόλη του Μικρού: πεθαίνουν εύκολα, πολύ εύκολα, έχει γεμίσει νεκρές ψυχές το Παρίσι. Δουλεύουν 12, 14, 16 ώρες τη μέρα στην πέτρα, στο νήμα, στο σίδερο, στο ατσάλι, στο ξύλο, στις μηχανές, στα ορυχεία, στα καμίνια, στα υφαντουργεία, στα βυρσοδεψεία, άντρες γυναίκες, παιδιά. Για τρεις κι εξήντα. Όλοι αυτοί οι άμοιροι στοιχειώνουν τα garnis[1], εκεί ψηλά, σε διασκευασμένες αποθήκες ζούνε, Λόρα, στα greniers[2] του τελευταίου ορόφου, βλέπεις; Να, εκεί πάνω, και μου έδειξε ψηλά, δίπλα στις καμινάδες, κάτι παραθυράκια τόσα δα. Σε μια κάμαρα minable, shabby,[3] ολόκληρες οικογένειες, καταλαβαίνεις; λέει ο Πολ, τα μάτια του καίνε, σφίγγει τις γροθιές του. Σ' αυτό που κανονικά προορίζεται για αποθήκη, καταλαβαίνεις; ξαναλέει ο Πολ κι η φωνή του ραγίζει. Αποθηκεύουν τις εργατικές ψυχές ώσπου να πεθάνουν! Οι πεθαμένοι εργάτες αιωρούνται πάνω απ' την πόλη. Αν δεν είσαι τυφλός, τους βλέπεις, τους νιώθεις κάθε στιγμή!»
--------------------------
[1] Σοφίτες (βλ. πρώτη εικόνα επάνω) [2] Αποθήκες. [3] Αξιοθρήνητες (γαλλ. και αγγλικά στο πρωτότυπο).
Εξυπακούεται, οπωσδήποτε, ότι αυτή η επισυναπτόμενη σύνοψη του Πολ και Λόρα, ζωγραφική εκ του φυσικού, στην πραγματικότητα είναι σε θέση να αξιοποιεί ένα ελάχιστο μέρος από την πυκνή πλοκή, τα θέματα που θίγονται, τα πλήθος ιστορικά γεγονότα, τις επάλληλες / παράλληλες ιστορίες των ανθρώπων που τα βιώνουν, τις διαφορετικές συγκρούσεις, τις εξελίξεις τόσο σε επίπεδο ψυχολογίας των ηρώων όσο και αφήγησης, στοιχεία που συγκροτούν ως εκ της συστάσεώς του κάθε παρόμοιο μυθιστόρημα. Δεν μπορεί να θεωρηθεί ούτε καν πρόγευση του βιβλίου· είναι περισσότερο ένας χάρτης πλοήγησης του αναγνώστη που θέλει να αποκτήσει μια ιδέα (μια πολύ μικρή ιδέα…) για τη δομή του μυθιστορήματος. Κι αυτό πάλι με πολλούς περιορισμούς αφού ο «χάρτης» αυτός περιορίζεται σχεδόν αποκλειστικά στην πλοκή που αφορά τον βίο των δύο ηρώων. Όμως, δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά για ένα μυθιστόρημα που, με επίκεντρο δύο ιστορικά πρόσωπα και τις επάλληλες / παράλληλες ιστορίες τρίτων χαρακτήρων, εκτείνεται σε χρονική περίοδο μισού αιώνα με πληθώρα από αντίστοιχα γεγονότα και εξελίξεις.
ΕΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟ ΒΙΝΤΕΟ ΤΟΥ TV5 ΠΟΥ ΑΠΟΤΥΠΩΝΕΙ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΩΝ ΛΑΦΑΡΓΚ ΜΕ ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ ΤΗΝ ΚΟΜΜΟΥΝΑ
|
|
|
Τρέχει χωρίς σταματημό, ανάσα δεν παίρνει, ορμάει μπροστά, δεν φοβάται τίποτε. Ταξιδεύει ψηλά στα σύννεφα. Προκαλεί τ' αστέρια. Εκτείνεται στις διαστάσεις του σύμπαντος. Διεισδύει στους μύθους, τους καταστρέφει, τους ανασυνθέτει.
Thierry Paquot, Les faiseurs de nuages, 1980.[1] Μελετούσε επίσης βίους ασυμμορφώτων «αγίων», όπως του Πολ Λαφάργκ και της Λόρα Μαρξ – ειδικά με αυτούς τους δύο, κανείς ποτέ δεν έμαθε τον ακριβή λόγο, αισθανόταν μια περίεργη εκλεκτική συγγένεια. Ά.Μ., Αγάπη, Κήποι, Αχαριστία, (1993) 2002.[2] [1] Ο επικός χαρακτηρισμός περιγράφει τον Πολ Λαφάργκ. Στο Thierry Paquot, Les faiseurs de nuages: essai sur la genèse des marxismes français (1880-1914), εκδ. Le Sycomore, σειρά «Contradiction», Παρίσι 1980, σ. 57. [2] Το απόσπασμα προέρχεται από την πρώτη έκδοση του poème en prose του Ά.Μ. Αγάπη, Κήποι, Αχαριστία, εκδ. Κέδρος 2002, κεφ. «Η αρχαία ροδιά», σ. 227. Αυτή η μυθοπλασία βασίζεται σε «σύληση» παλαιότερου, κατηργημένου έργου του συγγραφέα όπου εκεί για πρώτη φορά (1993) συναντιέται η εδώ αναφορά στο ζεύγος Λαφάργκ (Πορτρέτο Θλιμμένου Άντρα σε Τρένο), εκδ. Σμίλη. |
Πολ και Λόρα, ζωγραφική εκ του φυσικού
Ένα Υστερόγραφο του συγγραφέα στο μυθιστόρημα που, όμως, διαβάζεται και ως πρόλογος. Κατεβάστε το Υστερόγραφο του Ά.Μ. στο επισυναπτόμενο εδώ pdf:
| ||
ΔΥΟ ΕΡΓΑ, ΜΙΑ ΕΜΠΝΕΥΣΗ, ΕΝΑ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ: UT PICTURA POESIS; ΙΔΟΥ ΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑ *
|
|
Το Δικαίωμα στην τεμπελιά, το ουτοπικό μανιφέστο του Πολ Λαφάργκ που προτείνει την τρίωρη εργασία για όλους και τονίζει την ανάγκη για δημιουργική σχόλη (1883), στο μυθιστόρημα του Ά.Μ. διαβάζεται αντικρυστά με το Πρόγευμα στη χλόη του Εντουάρ Μανέ (1862-63), ένα εικαστικό μανιφέστο που προτείνει μια διαφορετική ματιά στην αναπαράσταση του Πραγματικού.
UT PICTURA POESIS
Στο Ars Poetica (19 π.Χ., στίχοι 361-365) του Οράτιου διαβάζουμε: «Όπως η ζωγραφική έτσι και η ποίηση. Είναι έργα που σε αγγίζουν όταν στέκεσαι πολύ κοντά τους και άλλα όταν βρίσκεσαι σε απόσταση. Αυτό εδώ προτιμότερο να το βλέπεις από μια σκοτεινή μεριά το άλλο στο φως επειδή δεν φοβάται την απόφαση του κριτή. Αυτό ευχαριστεί μόνο μια φορά, εκείνο ακόμα κι αν το επαναλάβεις δέκα φορές».
O φημισμένος Γερμανός αρχαιολόγος και ιστορικός τέχνης Bίνκελμαν (Johann Winckelmann, 1717-1868) στις διθυραμβικές μελέτες του για την αρχαιοελληνική τέχνη υιοθετεί αυτό το «ut pictura poesis» του Οράτιου αφού στη δική του μελέτη που ξεκινάει με τον Λαοκόοντα (Gedanken über die Nachahmung der griechischen Werke in der Malerei und Bildhauerkunst, Σκέψεις για τη μίμηση στην ελληνική ζωγραφική και γλυπτική, 1755): Ι. αποδίδει την ευαίσθητη, ήπια απόδοση του πόνου του Τρώου ιερέα στην ελληνική στωικότητα· ΙΙ. κάνει συγκρίσεις με ποιητές καθώς ισχυρίζεται ότι: α. Ο Λαοκόων υποφέρει όπως ο Φιλοκτήτης του Σοφοκλή. β. Οι έντονες κραυγές του Λαοκόοντα στον Βιργίλιο δεν έχουν καμία σχέση με την ευγένεια του πόνου στο αρχαίο γλυπτό, κ.λπ.
Αυτή την παραδοσιακή θεώρηση ανασκευάζει ο Λέσινγκ στον δικό του «αριστοτελικό» Λαοκόοντα ( Laokoön oder Über die Grenzen der Malerei und Poesie (Λαοκόων ή τα όρια της ποίησης και της ζωγραφικής, 1766), αντιτείνοντας ότι άλλο η γλυπτική και άλλο η ποιητική απόδοση του πράγματος (με την έννοια που αυτό διατυπώνεται στο μυθιστόρημα σε μια συζήτηση ανάμεσα στους Μαρξ, Ένγκελς και Πολ Λαφάργκ). Κατ' αυτόν, ο γλύπτης, και να ήθελε, δεν θα μπορούσε στο στατικό σύμπλεγμα του Λαοκόοντα να αποδώσει κάτι περισσότερο από αυτή την οριακή έκφραση, άρα η σύγκριση με Βιργίλιο, Σοφοκλή και στωική φιλοσοφία είναι άτοπη.
Aν ληφθεί υπόψη ότι όλα τα κριτικά δοκίμια περί τέχνης ανάμεσα στα μέσα του 16ου και τα μέσα του 18ου αι. παίρνουν ως δεδομένο το «ut pictura poesis» του Οράτιου κάνοντας λόγο για «αδελφές τέχνες» κ.λπ. (και μάλιστα σε μια άκριτη παρανάγνωση αφού το παραπάνω απόσπασμα της Αrs Poetica έχει σαφώς διαφορετική στόχευση), γίνεται αντιληπτή η σημασία της δραστικής παρέμβασης του Λέσινγκ εκείνη την εποχή. Ωστόσο το μυθιστόρημα, προς το τέλος του, καταγράφει μια διαφορετική θέση ως προς τα κοινά σημεία των δύο τεχνών…
Στο Ars Poetica (19 π.Χ., στίχοι 361-365) του Οράτιου διαβάζουμε: «Όπως η ζωγραφική έτσι και η ποίηση. Είναι έργα που σε αγγίζουν όταν στέκεσαι πολύ κοντά τους και άλλα όταν βρίσκεσαι σε απόσταση. Αυτό εδώ προτιμότερο να το βλέπεις από μια σκοτεινή μεριά το άλλο στο φως επειδή δεν φοβάται την απόφαση του κριτή. Αυτό ευχαριστεί μόνο μια φορά, εκείνο ακόμα κι αν το επαναλάβεις δέκα φορές».
O φημισμένος Γερμανός αρχαιολόγος και ιστορικός τέχνης Bίνκελμαν (Johann Winckelmann, 1717-1868) στις διθυραμβικές μελέτες του για την αρχαιοελληνική τέχνη υιοθετεί αυτό το «ut pictura poesis» του Οράτιου αφού στη δική του μελέτη που ξεκινάει με τον Λαοκόοντα (Gedanken über die Nachahmung der griechischen Werke in der Malerei und Bildhauerkunst, Σκέψεις για τη μίμηση στην ελληνική ζωγραφική και γλυπτική, 1755): Ι. αποδίδει την ευαίσθητη, ήπια απόδοση του πόνου του Τρώου ιερέα στην ελληνική στωικότητα· ΙΙ. κάνει συγκρίσεις με ποιητές καθώς ισχυρίζεται ότι: α. Ο Λαοκόων υποφέρει όπως ο Φιλοκτήτης του Σοφοκλή. β. Οι έντονες κραυγές του Λαοκόοντα στον Βιργίλιο δεν έχουν καμία σχέση με την ευγένεια του πόνου στο αρχαίο γλυπτό, κ.λπ.
Αυτή την παραδοσιακή θεώρηση ανασκευάζει ο Λέσινγκ στον δικό του «αριστοτελικό» Λαοκόοντα ( Laokoön oder Über die Grenzen der Malerei und Poesie (Λαοκόων ή τα όρια της ποίησης και της ζωγραφικής, 1766), αντιτείνοντας ότι άλλο η γλυπτική και άλλο η ποιητική απόδοση του πράγματος (με την έννοια που αυτό διατυπώνεται στο μυθιστόρημα σε μια συζήτηση ανάμεσα στους Μαρξ, Ένγκελς και Πολ Λαφάργκ). Κατ' αυτόν, ο γλύπτης, και να ήθελε, δεν θα μπορούσε στο στατικό σύμπλεγμα του Λαοκόοντα να αποδώσει κάτι περισσότερο από αυτή την οριακή έκφραση, άρα η σύγκριση με Βιργίλιο, Σοφοκλή και στωική φιλοσοφία είναι άτοπη.
Aν ληφθεί υπόψη ότι όλα τα κριτικά δοκίμια περί τέχνης ανάμεσα στα μέσα του 16ου και τα μέσα του 18ου αι. παίρνουν ως δεδομένο το «ut pictura poesis» του Οράτιου κάνοντας λόγο για «αδελφές τέχνες» κ.λπ. (και μάλιστα σε μια άκριτη παρανάγνωση αφού το παραπάνω απόσπασμα της Αrs Poetica έχει σαφώς διαφορετική στόχευση), γίνεται αντιληπτή η σημασία της δραστικής παρέμβασης του Λέσινγκ εκείνη την εποχή. Ωστόσο το μυθιστόρημα, προς το τέλος του, καταγράφει μια διαφορετική θέση ως προς τα κοινά σημεία των δύο τεχνών…
Διαβάζοντας το Πολ & Λόρα, ζωγραφική εκ του φυσικού,
μέσα από τη θεωρία του Μιχαήλ Μιχαήλοβιτς Μπαχτίν
μέσα από τη θεωρία του Μιχαήλ Μιχαήλοβιτς Μπαχτίν
|
…A plurality of independent and unmerged voices and consciousnesses, a genuine polyphony of fully valid voices is in fact the chief characteristic of Dostoevsky's novels. What unfolds in his works is not a multitude of characters and fates in a single objective world, illuminated by a single authorial consciousness; rather a plurality of consciousnesses, with equal rights and each with its own world, combine but are not merged in the unity of the event.
* Mikhail Bakhtin, Problems of Dostoevsky's Poetics (1929), Edited and Translated by Caryl Emerson, University of Minnesota Press, 1984, p. 6-7. |
…Στην πραγματικότητα το βασικό χαρακτηριστικό στα μυθιστορήματα του Ντοστογιέβσκι συνίσταται σε μια πολλαπλότητα από αυτόνομες και ασυγχώνευτες φωνές και συνειδήσεις, σε μια γνήσια πολυφωνία απολύτως ισάξιων φωνών. Αυτό που αναπτύσσει με το έργο του δεν είναι ένα πλήθος από χαρακτήρες και πεπρωμένα σ' ένα μοναδικό, αντικειμενικό κόσμο υπό τη μία και μοναδική συγγραφική συνείδηση· εδώ κυρίως συνδυάζονται πολλαπλές συνειδήσεις, με ίσα δικαιώματα κι η κάθε μια με τον δικό της κόσμο, δίχως να συγχωνεύονται στην ενότητα του γεγονότος.
Μιχαήλ Μιχαήλοβιτς Μπαχτίν, Ζητήματα ποιητικής στον Ντοστογιέφσκι. |
Παρακολουθείστε σε μια συνέντευξη εδώ (ραδιοφωνική εκπομπή) με ημερομηνία 14.02.17,
την άποψη του συγγραφέα για την πολυφωνία στα τελευταία μυθιστορήματά του.
την άποψη του συγγραφέα για την πολυφωνία στα τελευταία μυθιστορήματά του.